Các thành phố đống góp tới 70% lượng khí thải CO2 toàn cầu
Theo ông Nguyễn Sỹ Linh, Trưởng ban Biến đổi khí hậu, Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (ISPAE), đô thị và quá trình đô thị hóa đang và sẽ tiếp tục trở thành nguồn phát thải lớn trên thế giới.
Ông chỉ ra, khu vực đô thị chiếm chưa tới một phần ba diện tích bề mặt Trái đất nhưng lại đóng góp khoảng 70% lượng khí nhà kính toàn cầu. Riêng nhóm các siêu đô thị lớn nhất thế giới đóng góp tới khoảng 18% lượng phát thải các-bon toàn cầu, cho thấy mức độ tập trung phát thải cực kỳ cao tại các trung tâm kinh tế - công nghiệp và dân cư lớn.
Ông Nguyễn Sỹ Linh, Trưởng ban Biến đổi khí hậu, Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (ISPAE), cho biết đô thị và quá trình đô thị hóa đang và sẽ tiếp tục trở thành nguồn phát thải chính của thế giới. Ảnh: Minh Hạnh.
Trên thực tế, nhiều thành phố lớn trên thế giới có mức phát thải lên tới hàng trăm triệu tấn CO2 tương đương mỗi năm. Trong đó, Seoul (Hàn Quốc) phát thải khoảng 142 triệu tấn CO2tđ, Houston (Mỹ) khoảng 150 triệu tấn, New York (Mỹ) khoảng 160 triệu tấn, Tokyo (Nhật Bản) khoảng 250 triệu tấn và Thượng Hải (Trung Quốc) là một trong những đô thị phát thải lớn nhất với khoảng 275 triệu tấn CO2tđ. Những con số này phản ánh sức ép khổng lồ từ nhu cầu năng lượng, giao thông, sản xuất công nghiệp và sinh hoạt đô thị.
Tại Việt Nam, quá trình đô thị hóa nhanh chóng cũng kéo theo mức phát thải tăng. Theo ước tính đến năm 2030, dân số Việt Nam có thể đạt khoảng 105 triệu người, trong đó khoảng 50 triệu người sống tại đô thị với tỷ lệ đô thị hóa dự kiến đạt trên 50%.
Hiện nay, các đô thị tại Việt Nam đóng góp khoảng 45 - 50% tổng phát thải khí nhà kính quốc gia, trở thành khu vực trọng điểm cần kiểm soát phát thải trong tiến trình thực hiện mục tiêu Net Zero. Trong số đó, TP.HCM là đô thị phát thải lớn nhất cả nước với 57,6 triệu tấn CO2tđ chiếm 23,3%, do tập trung dân số đông, hoạt động kinh tế - dịch vụ - công nghiệp quy mô lớn, nhu cầu năng lượng và giao thông ở mức rất cao. Các đô thị lớn khác như Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng… cũng đang chứng kiến mức phát thải gia tăng song song với mở rộng không gian đô thị, gia tăng phương tiện giao thông cá nhân và nhu cầu tiêu thụ năng lượng.
Từ các phân tích trên, ông Nguyễn Sỹ Linh đánh giá nếu không được kiểm soát hiệu quả, phát thải đô thị sẽ tiếp tục gia tăng và trở thành rào cản lớn đối với mục tiêu khí hậu toàn cầu. Dù vậy, nếu các thành phố chuyển đổi thành công sang mô hình phát triển xanh và các-bon thấp, đây sẽ là “đòn bẩy” quan trọng giúp thế giới tiến gần hơn tới mục tiêu chống biến đổi khí hậu.
6 lĩnh vực trọng tâm
Tại Việt Nam, cùng với tỷ lệ đô thị hóa tăng nhanh, các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM đang triển khai nhiều chương trình giảm phát thải, cải thiện chất lượng môi trường, hướng đến phát triển bền vững. Trong phân tích của mình, ông Nguyễn Sỹ Linh chỉ ra 6 lĩnh vực trọng tâm giúp giảm phát thải đô thị:
Xây dựng các đô thị xanh, phát thải thấp là giải pháp quan trọng giúp thực hiện mục tiêu Net Zero. Ảnh: Diệu Linh.
Đầu tiên là phát triển hệ thống giao thông xanh - một trong những giải pháp ưu tiên. Việc phát triển hệ thống giao thông công cộng hiện đại, thông minh và thân thiện môi trường như metro, BRT, xe buýt điện, cùng với hệ thống kết nối thuận tiện sẽ giúp giảm đáng kể phụ thuộc vào phương tiện cá nhân - một trong những nguồn phát thải lớn tại đô thị. Bên cạnh đó, khuyến khích sử dụng xe điện, xe đạp, phát triển không gian đi bộ và áp dụng các biện pháp hạn chế xe cá nhân tại khu trung tâm sẽ góp phần giảm ùn tắc, giảm tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch và cải thiện chất lượng không khí.
Thứ hai, tiết kiệm năng lượng và phát triển công trình xanh là hướng đi then chốt. Việc áp dụng tiêu chuẩn công trình xanh, tăng cường sử dụng vật liệu tiết kiệm năng lượng, cải tạo các tòa nhà cũ, cùng với phát triển năng lượng tái tạo như điện mặt trời mái nhà, hệ thống quản lý năng lượng thông minh sẽ giúp cắt giảm đáng kể lượng điện tiêu thụ trong khu dân cư, thương mại và dịch vụ - lĩnh vực chiếm tỷ trọng phát thải lớn.
Một yếu tố nền tảng khác là quy hoạch đô thị theo hướng phát thải thấp. Điều này bao gồm phát triển đô thị nén, hạn chế mở rộng tràn lan; tích hợp mục tiêu giảm phát thải vào quy hoạch không gian; tăng diện tích cây xanh, mặt nước; đồng thời tính toán yếu tố rủi ro khí hậu như ngập lụt, nắng nóng, nước biển dâng ngay từ khâu lập quy hoạch. Cách tiếp cận này không chỉ giảm phát thải mà còn tăng khả năng chống chịu của đô thị trước thiên tai và biến đổi khí hậu.
Tiếp theo, nâng cao hiệu quả quản lý chất thải đô thị cũng đóng vai trò quan trọng. Việc giảm phụ thuộc vào chôn lấp, tăng cường phân loại tại nguồn, tái chế, tái sử dụng, xử lý rác bằng công nghệ hiện đại sẽ giúp hạn chế phát thải khí mê-tan. Phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn đô thị là giải pháp bền vững, vừa giảm phát thải, vừa tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên.
Đặc biệt, ông Linh nhấn mạnh, ứng dụng công nghệ số trong quản lý đô thị đang trở thành xu hướng tất yếu. Các hệ thống dữ liệu đô thị thông minh, Internet vạn vật (IoT), cảm biến môi trường, trung tâm điều hành đô thị thông minh (IOC) giúp giám sát giao thông, năng lượng, chất lượng không khí theo thời gian thực, từ đó tối ưu hóa vận hành và giảm phát thải hiệu quả hơn.
Cuối cùng, thành công của các nỗ lực giảm phát thải phụ thuộc lớn vào sự tham gia của cộng đồng và doanh nghiệp. Nâng cao nhận thức người dân, thúc đẩy lối sống xanh, minh bạch dữ liệu phát thải, khuyến khích đầu tư xanh và xây dựng cơ chế tài chính phù hợp sẽ tạo động lực để đô thị chuyển đổi theo hướng các-bon thấp.
