Giá xoài giảm mạnh, người dân thua lỗ nặng

Xoài chín đầy cây vẫn ế ẩm

Đến xã Đắk Gằn, huyện Đắk Mil, tỉnh Đắk Nông vào những ngày giữa tháng 6, những vườn xoài từng rực rỡ mỗi độ thu hoạch, nay nặng trĩu trong mùi oi nồng của trái chín rụng đầy gốc. Hàng tấn xoài Đài Loan nằm ngổn ngang, lẫn trong mùi chua gắt nồng nặc, không một bóng thương lái ghé qua. Thu hoạch đang vào vụ rộ, nhưng thay vì tất bật gom hàng bán buôn, người trồng chỉ biết lặng lẽ đứng nhìn công sức cả năm trời dần mục nát, tan biến theo từng đống trái bỏ hoang giữa vườn.

Vườn xoài 3ha của gia đình chị Tạ Thị Thùy Trang, thôn Sơn Thượng, xã Đắk Gằn, huyện Đắk Mil trở nên tiêu điều. Những trái xoài Đài Loan vàng óng, chín mọng nằm lăn lóc dưới gốc, không ai ngó ngàng. Ánh mắt chị Trang đầy nặng trĩu: “Mọi năm tầm này thương lái đã tranh nhau vào tận vườn đặt cọc. Còn năm nay xoài chín đỏ gốc mà chẳng ai buồn hỏi mua. Nhìn xót ruột lắm chú ơi”.

Theo chị Trang, nếu thuận lợi, với 3ha xoài có thể thu được hơn 50 tấn quả. Nhưng năm nay, thời tiết khắc nghiệt làm cháy bông, rụng trái non khiến sản lượng chỉ đạt 36 tấn. Trong đó, mới chỉ bán được 20 tấn với giá 8.000 đồng/kg, còn lại thương lái bán giá chỉ 2.000 đồng/kg, thậm chí có loại họ không mua.
“Chi phí đầu tư rất lớn. Riêng tiền mua và thuê nhân công đóng 25.000 cái bao bọc quả cũng đã hết 25 triệu đồng. Chưa kể tiền phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, nhân công, xăng dầu tưới tiêu… Tính ra mỗi vụ tốn ngót nghét cả trăm triệu đồng. Với giá bán như năm nay thì coi như mất trắng công sức cả năm trời”, chị Trang buồn bã nói.

Không riêng gì gia đình chị Trang, hàng trăm hộ dân tại xã Đắk Gằn cũng rơi vào cảnh tương tự. Theo ông Hoàng Đức Lâm, Chủ tịch Hội Nông dân xã Đắk Gằn, toàn xã hiện còn tồn đọng khoảng 500 - 700 tấn xoài Đài Loan chưa tiêu thụ được. Đây là vùng trọng điểm với hơn 1.000ha xoài, năng suất trung bình đạt 20 tấn/ha.

Cần có nhà máy chế biến sâu

Theo ông Nguyễn Văn Tuấn, Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Đắk Mil, toàn huyện hiện có 1.850ha xoài, phần lớn đã trồng lâu năm, thích hợp với khí hậu, thổ nhưỡng nên năng suất, chất lượng ổn định. Tuy nhiên, việc tiêu thụ chủ yếu qua thương lái thu mua nhỏ lẻ khiến giá bán thường xuyên bấp bênh.

“Hiện tại, cây xoài là một trong những cây trồng chủ lực của bà con nông dân nhưng do chưa có nhà máy chế biến sâu nên giá cả lên xuống thất thường. Muốn đầu ra ổn định, cần sớm xây dựng cơ sở chế biến sâu để nâng giá trị sản phẩm”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Theo số liệu từ Sở Nông nghiệp và Môi trường Đắk Nông, toàn tỉnh hiện có khoảng 3.500ha xoài, tập trung nhiều tại huyện Đắk Mil và huyện Cư Jút, Krông Nô. Những năm gần đây, nhờ thời tiết thuận lợi và kỹ thuật canh tác được cải thiện, nhiều nông hộ từng có nguồn thu nhập ổn định, mạnh dạn đầu tư mở rộng diện tích.

Tuy nhiên, mùa vụ năm nay đối mặt với khó khăn kép: Vừa mất mùa do thời tiết nắng nóng kéo dài làm cháy bông, rụng trái non; vừa mất giá khi thị trường tiêu thụ chững lại, đặc biệt là xuất khẩu sang Trung Quốc gặp khó do các quy định chuyển dần sang chính ngạch, tiêu chuẩn chất lượng ngày càng khắt khe.

Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Đắk Nông cho biết, trước đây, phần lớn xoài Đắk Nông xuất khẩu sang Trung Quốc theo đường tiểu ngạch, yêu cầu đơn giản nên dễ tiêu thụ. Giờ phải đáp ứng đủ các tiêu chuẩn chính ngạch, mã số vùng trồng, nhà đóng gói đạt chuẩn, hệ thống kiểm soát chất lượng... Những yếu tố này phần lớn nông dân chưa tiếp cận hoặc chưa có đơn vị đứng ra tổ chức sản xuất bài bản. Nếu không sớm tổ chức lại sản xuất bài bản, đầu tư công nghệ chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm, cây xoài sẽ tiếp tục rơi vào vòng luẩn quẩn 'được mùa rớt giá'.

Hiện tại sở đang tham mưu UBND tỉnh rà soát, quy hoạch lại các vùng sản xuất tập trung, xây dựng mã số vùng trồng đạt chuẩn xuất khẩu. Song song đó, kêu gọi các doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà máy chế biến, bảo quản sau thu hoạch, hình thành các hợp tác xã, tổ hợp tác liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị.

Liên quan đến vấn đề này, các chuyên gia kinh tế trong lĩnh vực nông nghiệp cho rằng, để cây xoài thực sự trở thành cây trồng chủ lực, mang lại sinh kế bền vững cho nông dân, vấn đề cốt lõi hiện nay không chỉ là sản xuất mà phải gắn với thị trường tiêu thụ ổn định mà việc xây dựng các vùng trồng đạt chuẩn, phát triển hợp tác xã liên kết, kêu gọi doanh nghiệp đầu tư vào chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm sẽ giúp giá trị xoài Đắk Nông nâng cao rõ rệt.

Khi những “nút thắt” về liên kết chuỗi được tháo gỡ, cây xoài hoàn toàn có thể vươn ra các thị trường khó tính, góp phần quan trọng vào mục tiêu chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp bền vững mà Đắk Nông đang hướng tới