Đồng bộ giải pháp giảm tác hại thuốc lá, xây dựng xã hội khỏe mạnh

Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 15 triệu người hút thuốc. Con số hơn 104.000 ca tử vong mỗi năm do các bệnh liên quan đến thuốc lá cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề. Điều đáng nói là ngoài người hút thuốc chủ động, còn có hàng vạn người bị ảnh hưởng nặng nề chỉ vì hít phải khói thuốc từ người xung quanh.

Chính vì thế, vấn đề đặt ra cần thực hiện đồng bộ các giải pháp để thực hiện thành công Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030 của Chính phủ, góp phần xây dựng một xã hội khỏe mạnh, không khói thuốc.

Theo Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030, Việt Nam phấn đấu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá, tỷ lệ tiếp xúc thụ động với khói thuốc lá để giảm bệnh tật và tử vong do sử dụng các sản phẩm thuốc lá gây ra.

Trong đó, phấn đấu đến năm 2030 giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong nhóm nam từ 15 tuổi trở lên xuống dưới 36%; nhóm nữ từ 15 tuổi trở lên xuống dưới 1%. Đặc biệt, giảm tỷ lệ tiếp xúc thụ động với khói thuốc lá tại nơi làm việc xuống dưới 25%; tại nhà hàng xuống dưới 65%; tại quán bar, cà phê xuống dưới 70%, tại khách sạn xuống dưới 50%.

Cùng với đó, tiếp tục ngăn ngừa việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha và các sản phẩm thuốc lá mới khác trong cộng đồng.

Để hoàn thành các mục tiêu đã đề ra, Chiến lược quốc gia phòng, chống tác hại của thuốc lá đã đưa ra một số nhiệm vụ trọng tâm cần tập trung thực hiện.

Thứ nhất, trọng tâm đầu tiên là hoàn thiện khung pháp lý để nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước. Chính phủ yêu cầu xây dựng lộ trình tăng thuế thuốc lá, đưa mức thuế đạt tỷ trọng theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới; quy định mức giá bán tối thiểu, nghiên cứu phương án tính thuế theo giá bán lẻ nhằm trực tiếp tác động tới hành vi tiêu dùng. Song song là kiểm soát chặt hoạt động bán thuốc lá, đặc biệt tại cửa hàng miễn thuế, kiên quyết ngăn ngừa việc bán cho trẻ vị thành niên.

Chiến lược cũng đặt mục tiêu hoàn thiện các quy định về ngăn chặn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha và các sản phẩm mới; tăng cường cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh trực quan, từng bước giảm tar và nicotine trong sản phẩm; siết chặt quản lý quảng cáo, khuyến mại, đặc biệt trên nền tảng kỹ thuật số. Đáng chú ý, các dịch vụ tư vấn cai nghiện thuốc lá sẽ được lồng ghép vào hệ thống y tế quốc gia, gắn với phòng chống bệnh không lây nhiễm.

Thứ hai, tăng cường sự lãnh đạo và phối hợp liên ngành, chiến lược khẳng định vai trò then chốt của cấp ủy, chính quyền các cấp trong chỉ đạo và tổ chức thực hiện. Các nghị quyết, kế hoạch cụ thể sẽ được ban hành theo từng giai đoạn, gắn trách nhiệm người đứng đầu với kết quả phòng, chống tác hại thuốc lá. Công tác phối hợp liên ngành, sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội, nghề nghiệp được phát huy để lan tỏa sự đồng thuận xã hội.

Thứ ba, đẩy mạnh thông tin, giáo dục, truyền thông, một trong những giải pháp đột phá là tăng cường, đổi mới hoạt động truyền thông. Các chương trình truyền thông sẽ được thiết kế phù hợp từng vùng miền, nhóm đối tượng, tận dụng tối đa công nghệ thông tin, mạng xã hội để truyền tải thông điệp. Giáo dục phòng, chống tác hại thuốc lá sẽ trở thành nội dung quan trọng trong trường học, giúp nâng cao ý thức ngay từ lứa tuổi học sinh.

Bên cạnh đó, mạng lưới cộng tác viên tại cộng đồng sẽ được phát huy nhằm vận động, hướng dẫn người dân thực hiện nghiêm quy định pháp luật, xây dựng môi trường sống không khói thuốc.

Thứ tư, nâng cao hiệu quả thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm để các quy định đi vào thực tiễn, Chiến lược yêu cầu kiện toàn lực lượng thanh tra, tăng cường phối hợp liên ngành từ trung ương đến địa phương. Công tác kiểm tra sẽ được tiến hành thường xuyên, theo chuyên đề, gắn với xử phạt nghiêm minh các hành vi vi phạm. Việc ứng dụng công nghệ thông tin và mạng xã hội trong giám sát sẽ giúp nâng cao hiệu quả thực thi.

Thứ năm, đẩy mạnh nghiên cứu khoa học và giám sát, chiến lược xác định rõ tầm quan trọng của nghiên cứu khoa học, đặc biệt là nghiên cứu về tác hại của thuốc lá mới và hiệu quả các giải pháp cai nghiện. Hệ thống giám sát, đánh giá từ trung ương đến địa phương sẽ được kiện toàn, bảo đảm số liệu đầy đủ, kịp thời, phục vụ xây dựng và điều chỉnh chính sách. Các khảo sát định kỳ về tình hình sử dụng thuốc lá sẽ trở thành cơ sở khoa học cho các giải pháp can thiệp phù hợp.

Thứ sáu, kiện toàn mạng lưới tổ chức và nguồn lực, Ban chỉ đạo chương trình phòng, chống tác hại thuốc lá ở trung ương và địa phương sẽ được củng cố với cơ chế phối hợp rõ ràng, kế hoạch hành động hằng năm và phân công nhiệm vụ cụ thể. Công tác đào tạo, bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý, thanh tra, cộng tác viên được chú trọng, đồng thời có chính sách khuyến khích cá nhân, tổ chức tham gia tích cực vào hoạt động phòng, chống tác hại thuốc lá.

Thứ bảy, tăng cường hợp tác quốc tế. Trong đó, đẩy mạnh hợp tác với Tổ chức Y tế Thế giới, các tổ chức quốc tế và các nước trong nghiên cứu, đánh giá, xây dựng chính sách về phòng, chống tác hại của thuốc lá; trong việc thực hiện Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá và mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc; phối hợp với các nước trong khu vực ASEAN và các nước có chung đường biên giới trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá, phòng chống buôn lậu thuốc lá.