Dù nhiều lần thất bại trong việc cai thuốc, chứng kiến người thân và bạn bè ra đi vì thuốc lá đã khiến Tiến sĩ N. T. T – nguyên cán bộ Viện Nghiên cứu và Phát triển tôm Artemia, Đại học Cần Thơ quyết tâm bỏ thuốc thành công. Ông chia sẻ hành trình này với Báo Nông nghiệp và Môi trường.
Thoái quen hút thuốc trong quán cà phê của người Việt Nam. Ảnh: Hồ Thảo.
Thưa ông, vì sao ông tìm đến thuốc lá?
Trước năm 1975, thuốc lá ngoại – đặc biệt là thuốc Mỹ – được xem như hàng xa xỉ. Marlboro, Salem, Winston, Kent hay Lucky Strike là những nhãn hiệu nổi tiếng, gắn với hình ảnh cao bồi, sự sang trọng hay vị bạc hà mát lạnh. Các loại thuốc này theo chân lính Mỹ, hàng viện trợ, quà biếu hoặc qua đường hàng không, hàng hải mà chảy vào thị trường miền Nam.
Tôi, cũng như nhiều thanh niên thời đó, bị cuốn vào sự tò mò. Khi học lớp 10, thấy bạn bè hút, tôi thử và rồi nghiện lúc nào không hay. Lên đại học, nhất là những đêm ôn thi, tôi dùng thuốc lá như một cách chống buồn ngủ. Rồi khi ra trường công tác tại Viện Nghiên cứu và Phát triển tôm Artemia, áp lực công việc khiến thuốc lá trở thành “người bạn đồng hành”. Sau giờ làm, trong lúc giải lao, tôi có thể hút hết điếu này đến điếu khác.
Năm 1991, tôi được cử đi đào tạo 3 tháng tại Bỉ theo chương trình hợp tác quốc tế. Điều kiện tuyển chọn rất gắt gao, ai có dấu hiệu bệnh phổi đều bị loại. Vì vậy, tôi buộc phải bỏ thuốc. Thời gian đầu thật khổ sở, thèm thuốc đến mất ngủ, bứt rứt. Nhưng với quyết tâm, tôi đã vượt qua để được sang Mỹ học tập.
Tuy nhiên, khi bước vào môi trường mới, áp lực khối lượng bài vở dồn dập khiến tôi bị sốc. Trong đêm khuya, khi không thể tập trung, tôi lại tìm đến thuốc. Khói thuốc như giúp tôi trấn tĩnh, để rồi một lần nữa tôi lại nghiện thuốc.
Khi trở về nước, tôi vừa học tiến sĩ vừa gánh trách nhiệm quản lý tại viện. Nhiều áp lực từ nghiên cứu, báo cáo, tiếp khách, ký kết hợp tác… khiến tôi hút nhiều hơn. Mỗi cuộc trà tam, rượu tứ với đối tác, một điếu thuốc gần như là “nghi thức” khó tránh.
Có giai đoạn tôi hút đến vài gói mỗi ngày. Người cao gần 1m70 mà chỉ nặng 56kg, gầy guộc đến mức người ngoài nhìn vào tưởng tôi bệnh nặng. Thuốc lá như một chiếc bóng không buông tha.
Đâu là động lực giúp ông quyết tâm cai thuốc?
Vợ tôi luôn đồng hành, nhắc nhở, nhưng quyết tâm thật sự đến vào năm 2014. Khi ấy, tôi nghe tin đứa cháu ruột bị ho ra máu, được chẩn đoán phổi thũng vì hút thuốc. Cùng thời điểm đó, một người bạn thân của tôi cũng qua đời sau nhiều năm nghiện thuốc. Những cú sốc liên tiếp khiến tôi choáng váng, mất ngủ, chán ăn, sụt cân. Tôi nhận ra nếu không dừng lại, sớm muộn mình cũng chung số phận.
Từ đó, tôi bước vào hành trình cai thuốc thật sự. Không dễ chút nào. Tôi từng bỏ được vài tuần, rồi lại tái nghiện khi gặp áp lực. Có lúc tưởng như không bao giờ bỏ được. Nhưng nhờ sự kiên trì, nhờ gia đình và chính nỗi sợ bệnh tật thôi thúc, tôi từng bước giảm dần, rồi cắt hẳn. Mãi đến năm 2023, sau 10 năm đấu tranh, tôi mới có thể khẳng định: mình đã bỏ thuốc hoàn toàn.
Ông có bí quyết gì để vượt qua?
Theo tôi, muốn bỏ thuốc phải có một động lực đủ lớn. Có người bỏ vì công việc bắt buộc, có người bỏ vì gia đình, cũng có người bỏ khi chứng kiến những ca bệnh thập tử nhất sinh. Riêng tôi, những mất mát từ người thân, bạn bè chính là động lực mạnh nhất.
Ngoài ra, phải thay đổi thói quen. Thay vì châm thuốc mỗi khi rảnh rỗi, tôi tự tạo việc cho mình: dọn dẹp nhà cửa, tập thể dục, đọc sách. Khi lên cơn thèm, tôi uống nước hoặc đi bộ để quên cảm giác ấy. Nếu không thể bỏ ngay, có thể giảm dần số lượng, hít nhẹ và nhả khói ra ngoài. Điều quan trọng là kiên trì, không cho phép mình gục ngã.
Ông muốn gửi gắm điều gì đến giới trẻ hôm nay?
Tôi biết nhiều bạn trẻ hút thuốc để tỏ ra bản lĩnh, để thư giãn hay tập trung. Nhưng đó chỉ là cảm giác nhất thời. Về lâu dài, khói thuốc hại cả người hút và những người xung quanh. Hãy bỏ thuốc càng sớm càng tốt, đừng để phải trả giá khi đã lớn tuổi.
Tôi là một minh chứng. Sau hai năm bỏ thuốc, tôi tăng được 10kg, ăn ngon miệng, ngủ sâu hơn, sức khỏe cải thiện rõ rệt. Mỗi sáng tập thể dục, tôi cảm thấy phổi mình nhẹ nhõm, hơi thở dài hơn và tuổi 70 trở nên vui khỏe hơn bao giờ hết.
Hút thuốc gây hại không chỉ cho người hút mà cả những người xung quanh khi hít phải khói thuốc. Ảnh: Hồ Thảo.
Người hút thuốc có thể tiêu tốn hàng chục triệu đồng/năm. Khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó ít nhất 70 chất gây ung thư. Người hít khói thuốc thụ động có nguy cơ mắc bệnh tim, phổi gần như người hút trực tiếp.
Ghi chú: Do tính chất tế nhị, nhân vật trong bài đề nghị không công bố hình ảnh và đã được thay đổi tên gọi.
