Đổi thay Suối Hai: [Bài 3] Cây chè Ba Trại giúp nông dân đổi đời

Nâng cao đời sống nhờ cây chè

Nằm trên vùng đồi núi thấp phía tây của huyện Ba Vì trước đây, nông dân Ba Trại gặp nhiều khó khăn trong canh tác, nên người dân chủ yếu sống nhờ cây chè. Diện tích chè chủ yếu là giống Trung du lá nhỏ, năng suất thấp, giá bán bấp bênh.

Năm 2013, với sự quan tâm của thành phố, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Trung tâm Phát triển cây trồng Hà Nội triển khai đề án sản xuất và tiêu thụ chè an toàn. Ba Trại thành lập Ban chỉ đạo sản xuất, chế biến chè và tuyên truyền về lợi ích áp dụng tiến bộ kỹ thuật. Người dân từng bước trồng các giống chè năng suất và chất lượng cao, đồng thời cải thiện công nghệ chế biến, nhờ đó chất lượng, sản lượng chè được nâng lên và thị trường biết đến chè Ba Trại nhiều hơn, góp phần cải thiện đời sống người dân.

Hiện nay, mỗi hộ Ba Trại trồng từ 2.000-3.000 m² chè, tạo nên những đồi chè xanh bạt ngàn. Cây chè chiếm 60% cơ cấu kinh tế nông nghiệp, mang lại thu nhập chủ lực cho hàng nghìn hộ. Với điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu thuận lợi, vùng chè thu hoạch 5-7 lứa mỗi năm, vụ chính từ tháng 4 đến tháng 9, năng suất trung bình 8-10 tấn búp tươi/ha, cung cấp nguồn nguyên liệu dồi dào cho chế biến truyền thống và hiện đại.

Trước yêu cầu thị trường về sản phẩm sạch, minh bạch và truy xuất nguồn gốc, nhiều hộ đã chuyển sang mô hình VietGAP, đặc biệt tại thôn 2 và thôn 3, góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng. Một trong những hộ tiên phong là anh Nguyễn Văn Trung (thôn 3). Trước đây anh canh tác truyền thống, thu nhập bấp bênh, chất lượng chè không đồng đều. Sau khi áp dụng VietGAP, năng suất chè cao hơn so với phương pháp truyền thống. Quy trình này giúp chất lượng đồng đều, sạch và an toàn, đồng thời tạo nguồn nguyên liệu ổn định cho chế biến, tăng giá trị kinh tế cho người nông dân. 

Anh Trung chia sẻ, mô hình VietGAP yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt kỹ thuật: tận dụng phụ phẩm nông nghiệp làm phân hữu cơ, hạn chế phân hóa học, ưu tiên chế phẩm sinh học khi cây bị sâu bệnh. Nhờ đó, giá chè búp khô của gia đình anh tăng từ 70.000-80.000 đồng/kg lên 200.000-400.000 đồng/kg. Với 5 sào chè, mỗi năm anh thu 500-700 kg chè sạch, lợi nhuận gần 200 triệu đồng, gấp 3-4 lần trước, minh chứng tiềm năng nông nghiệp sạch và chất lượng cao trong nâng giá trị sản phẩm.

Ứng dụng khoa học kỹ thuật nâng tầm chất lượng chè

Bên cạnh thay đổi về phương thức chăm bón, công nghệ chế biến chè ở đây cũng có bước tiến đáng kể. Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp và Dịch vụ tổng hợp Ba Trại Dương Văn Huyền cho biết, trước đây, hầu hết gia đình sao chè trên chảo, bệ bê-tông hoặc tôn, vò chè thủ công, dẫn đến chất lượng không đồng đều, nhiều mẻ ám khói. Hơn 10 năm trở lại đây, Ba Trại đầu tư máy sao và máy vò chè tự động, nhờ đó chất lượng chè được nâng cao, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.

Đối với việc tưới chè cũng có nhiều thay đổi, rất nhiều gia đình đã đầu tư hệ thống tưới nước tự động. Cây chè được phun tưới từ trên xuống tiết kiệm được nước, công chăm sóc, nước tưới trải đều từ lá đến gốc giúp lá chè sạch và tránh được tình trạng chỗ thừa chỗ thiếu nước như cách tưới truyền thống. Các giống chè chất lượng cao cũng được đẩy mạnh đưa vào sản xuất, nhờ vậy 70% diện tích chè ở Ba Trại là các giống chè chất lượng cao.

Đặc biệt, quy trình thu hái là bước then chốt quyết định chất lượng chè. Theo quy trình VietGAP, thu hái chè phải đúng chu kỳ cách ly sau bón phân hoặc phun thuốc, theo nuyên tắc “1 tôm, 2 lá”, chỉ lấy búp non và hai lá liền phía dưới. Búp chè giàu dinh dưỡng, mang hương vị tinh túy, đồng thời giúp cây phục hồi nhanh sau thu hoạch. Chè được hái vào sáng sớm và sao cùng ngày để giữ hương vị tự nhiên, tránh thất thoát tinh dầu.

Nhờ chú trọng sản xuất sạch và ứng dụng công nghệ, chất lượng chè Ba Trại ngày càng được khẳng định. Năm 2019, Ba Trại xây dựng nhãn hiệu tập thể “Chè búp khô Ba Trại”, tạo nền tảng phát triển thương hiệu. Năm 2021, sản phẩm được UBND thành phố Hà Nội công nhận OCOP 3 sao, mở ra cơ hội đưa vào hệ thống phân phối hiện đại và kết hợp du lịch nông nghiệp, góp phần nâng tầm giá trị sản phẩm địa phương.

Phát triển cây chè song song với du lịch

Sản phẩm chè Ba Trại dù đã mang lại giá trị kinh tế nhưng để mở rộng thị trường, “Chè Búp Khô” cần thêm những giải pháp mới. Đảng ủy và HĐND xã Suối Hai đã xác định hướng đi phát triển nông nghiệp gắn với du lịch, vừa giúp người dân tăng thu nhập, vừa quảng bá thương hiệu chè hiệu quả hơn.

Ba Trại có lợi thế cảnh quan đẹp, khí hậu mát mẻ, những đồi chè uốn lượn cùng bản sắc văn hóa Kinh, Mường đặc trưng. Khách tham quan không chỉ được trải nghiệm quy trình sản xuất chè mà còn tìm hiểu phong tục tập quán địa phương.

Việc kết hợp làng nghề với du lịch tạo đòn bẩy quảng bá thương hiệu “Chè Ba Trại”, mở rộng thị trường trong nước và quốc tế. Đây cũng là hướng phát triển giúp cây chè trở thành cây công nghiệp mũi nhọn của xã Suối Hai, nâng cao đời sống người dân và góp phần gìn giữ, phát huy làng nghề truyền thống.