Doanh nghiệp có vốn điều lệ từ 1.000 tỷ đồng và ngân hàng từ 50.000 tỷ đồng có thể được cấp phép sản xuất vàng miếng, lĩnh vực vốn do Nhà nước nắm độc quyền từ 2012. Đây là nội dung trọng tâm trong dự thảo nghị định sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP vừa được Ngân hàng Nhà nước trình Chính phủ.
Dự thảo nghị định cũng quy định, mọi giao dịch vàng từ 20 triệu đồng bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử. Ảnh minh họa.
Theo dự thảo, các doanh nghiệp, tổ chức tín dụng đủ năng lực tài chính, không vi phạm pháp luật và có quy trình nội bộ đầy đủ sẽ được xem xét cấp phép sản xuất, với sự giám sát chặt chẽ từ Ngân hàng Nhà nước. Toàn bộ quá trình sản xuất và phân phối sẽ nằm trong hệ thống kiểm soát, từ cấp hạn mức, nhập khẩu vàng nguyên liệu, cho đến kết nối dữ liệu với cơ quan quản lý.
Ngoài ra, dự thảo quy định mọi giao dịch vàng từ 20 triệu đồng trở lên phải thực hiện qua tài khoản ngân hàng, bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử, lưu trữ và kết nối dữ liệu giao dịch với cơ quan quản lý. Vàng nguyên liệu nhập khẩu cũng chỉ được lấy từ các nhà sản xuất đạt chuẩn quốc tế (LBMA), theo hạn mức được cấp từng năm.
Chính sách mới được kỳ vọng giúp khơi thông nguồn cung, thu hẹp chênh lệch giá với thế giới và siết tình trạng đầu cơ, buôn lậu. Đó là những vấn đề nổi cộm từ 2022.
Tình trạng này từng được đưa ra thảo luận tại Quốc hội hồi tháng 5/2025. Nhiều đại biểu bày tỏ lo ngại khi giá vàng trong nước cao hơn thế giới gần 20 triệu đồng/lượng, gây xáo trộn tâm lý người dân và ảnh hưởng đến điều hành tỷ giá.
Trước thực trạng đó, Thủ tướng đã yêu cầu Ngân hàng Nhà nước khẩn trương rà soát, đánh giá toàn diện cơ chế quản lý vàng, trong đó nhấn mạnh yêu cầu “không để thị trường vàng biến thành điểm nóng”.
Báo cáo của Ngân hàng Nhà nước cho thấy, mô hình quản lý vàng miếng theo Nghị định 24 từng phát huy hiệu quả trong giai đoạn đầu, giúp chấm dứt tình trạng “vàng hóa” nền kinh tế, ổn định thị trường, hạn chế thanh toán bằng vàng.
Tuy nhiên, việc chỉ có một đơn vị - Công ty SJC - được chỉ định gia công vàng đã gây ra sự lệ thuộc kéo dài. Khi thị trường “sốt” trở lại từ năm 2023, nguồn cung bị nghẽn, chênh lệch giá trong - ngoài nước bị đẩy lên đỉnh điểm, từng có lúc vượt 18 triệu đồng/lượng.
Cùng với đó, dây chuyền sản xuất của SJC bị đánh giá là lạc hậu, tốn kém trong khâu bảo hành và tái chế. Điều này khiến thị trường thiếu tính linh hoạt, dễ bị tổn thương khi nhu cầu đột biến. Dù Ngân hàng Nhà nước tổ chức đấu thầu vàng miếng trong năm 2024 để bình ổn, nhưng cung ứng vẫn khó do phụ thuộc vào một đầu mối.
Cơ chế mới được kỳ vọng sẽ chấm dứt tình trạng độc quyền sản xuất. Với điều kiện vốn cao và quy trình kiểm soát chặt, việc cấp phép dự kiến chỉ dành cho những đơn vị thực sự có năng lực. Mục tiêu là vừa đảm bảo tính cạnh tranh, minh bạch thị trường, vừa giữ ổn định tài chính - tiền tệ.
Nhà nước vẫn giữ vai trò điều tiết thông qua cấp hạn mức, kiểm soát toàn bộ khâu nhập khẩu, gia công, lưu thông vàng miếng. Theo cơ quan soạn thảo, chính sách lần này không phải buông lỏng quản lý, mà là bước điều chỉnh để thích ứng với bối cảnh mới và yêu cầu hội nhập thị trường tài chính quốc tế.
