Trong bối cảnh hiện nay, quỹ đất nông nghiệp tại các thành phố lớn ngày càng thu hẹp, trong khi nhu cầu về thực phẩm sạch, minh bạch nguồn gốc và hàm lượng các-bon thấp lại tăng mạnh.
Biochar - “than sinh học” tạo từ nhiệt phân phế phụ phẩm hữu cơ trong điều kiện yếm khí, tạo ra nguồn các-bon quý giá. Ảnh: ST.
Mỗi tấn biochar có thể lưu giữ 2-3 tấn các-bon
Tại các thành phố, phát thải khí nhà kính chủ yếu đến từ tiêu dùng, giao thông và đặc biệt là rác hữu cơ, chiếm hơn 60% tổng lượng rác sinh hoạt nhưng mới chỉ được tái chế khoảng 45-55%. Trong khi đó, ô nhiễm, hiệu ứng đảo nhiệt và thiếu không gian xanh khiến môi trường sống bị đe dọa, buộc đô thị phải chuyển từ mô hình “tiêu thụ tài nguyên” sang “tuần hoàn tài nguyên”.
Ông Phạm Hoài Trung, Công ty Tư vấn thực hành phát triển bền vững GreenGo cho rằng, Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 tại COP26, do đó mọi lĩnh vực, bao gồm nông nghiệp đô thị, đều phải giảm phát thải: giảm phát thải trực tiếp qua tiết kiệm năng lượng, hạn chế CH₄ và N₂O; tăng sử dụng điện mặt trời, nước tái sử dụng và rút ngắn chuỗi cung ứng, giảm vận chuyển thực phẩm.
“Trong bức tranh đô thị Net Zero, nông nghiệp đô thị là mắt xích quan trọng vừa giúp giảm các-bon, đảm bảo an ninh lương thực và sinh kế bền vững”, chuyên gia Phạm Hoài Trung nhấn mạnh và cho biết, Việt Nam có lợi thế về khí hậu và nguồn rác hữu cơ phong phú; nhiều thành phố như TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng đã phát triển các vườn mái, nhà kính, vườn học đường, vườn cộng đồng.
Ở tầm chiến lược, nông nghiệp đô thị giúp giảm phát thải gián tiếp nhờ rút ngắn vận chuyển thực phẩm, tái chế rác thành biochar, tạo việc làm xanh tại chỗ và nâng cao tự chủ lương thực. Khi kết hợp cùng ESG, MRV và tín chỉ các-bon, mô hình này trở thành một trong những nền tảng của kinh tế tuần hoàn đô thị.
Theo chuyên gia Phạm Hoài Trung, biochar là “than sinh học” tạo từ nhiệt phân phế phụ phẩm hữu cơ trong điều kiện yếm khí là nhân tố quan trọng trong mô hình này. Loại vật liệu này giúp cải tạo đất, giữ ẩm, giữ dinh dưỡng, giảm mùi và tăng hoạt động vi sinh; đồng thời dễ ứng dụng trong các mô hình nông nghiệp đô thị. Mỗi tấn biochar có thể lưu giữ 2-3 tấn các-bon và có thể được chứng nhận theo Verra VM0044 hay Puro.Earth để doanh nghiệp bán tín chỉ các-bon.
"Biochar cũng mang lại giá trị ESG khi giúp giảm phát thải, cải thiện đất, nước, tạo việc làm xanh và bảo đảm minh bạch dữ liệu phát thải", ông Phạm Hoài Trung nhấn mạnh.
Để tín chỉ các bon trở thành “tài sản” thực sự, theo chuyên gia Phạm Hoài Trung, cần xây dựng chuỗi giá trị các bon gắn với hệ thống MRV (đo lường, báo cáo, thẩm tra). Quy trình này phải xác định chính xác phát thải và hấp thụ khí nhà kính, tổng hợp dữ liệu và được tổ chức độc lập thẩm tra theo các tiêu chuẩn như ISO 14064, Verra hoặc Gold Standard.
Các mô hình phát triển nông nghiệp đô thị gắn với tăng trưởng xanh, giảm phát thải đang được đẩy mạnh tại TP.HCM. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Kho lưu trữ các-bon và giá trị khí hậu mới
Tại TP.HCM nhiều trang trại công nghệ cao đã thành công trong việc quản lý dinh dưỡng, nước tưới, ánh sáng hoàn toàn tự động giúp tiết kiệm tài nguyên, năng lượng, năng suất ổn định quanh năm.
Để phát triển bền vững, theo ông Phạm Hoài Trung, nông nghiệp đô thị cần được định hướng theo các tiêu chí ESG như giảm phát thải, tiết kiệm tài nguyên, bảo vệ môi trường, tạo việc làm xanh, sinh kế bền vững cho cộng đồng, xã hội, cùng với việc minh bạch dữ liệu, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, quản trị.
Khi được gắn với ESG, MRV và tín chỉ các-bon, mỗi mét vuông mái nhà, mỗi mảnh đất nhỏ trong đô thị đều có thể trở thành một kho lưu trữ các-bon và giá trị khí hậu mới. Ảnh: Nguyễn Thủy.
"Nếu như được quy hoạch bài bản, tiết kiệm công nghệ và cơ chế khuyến khích phù hợp, nông nghiệp đô thị sẽ không chỉ là vườn rau trên mái nhà mà trở thành nền kinh tế xanh thực thụ vừa đảm bảo lương thực cho hàng triệu người dân đô thị, vừa phát triển xanh bền vững cho Việt Nam", chuyên gia Phạm Hoài Trung nói và cho rằng, đến năm 2030 có thể hình thành mạng lưới nông nghiệp đô thị xanh, thông minh và tuần hoàn tại các đô thị lớn; đến 2040, lĩnh vực này sẽ tích hợp hoàn toàn vào hệ thống quản trị ESG quốc gia và thị trường các-bon Việt Nam; và đến 2050 trở thành một trong những trụ cột của đô thị Net Zero, đóng góp trực tiếp vào mục tiêu phát thải ròng bằng “0”.
“Khi được gắn với ESG, MRV và tín chỉ các-bon, mỗi mét vuông mái nhà, mỗi mảnh đất nhỏ trong đô thị đều có thể trở thành một kho lưu trữ các-bon và giá trị khí hậu mới”, ông Phạm Hoài Trung nhấn mạnh..
