Bộ TN&MT đề xuất tính cấp quyền khai thác khoáng sản theo sản lượng khai thác thực tế hàng năm được quy định tại điểm a khoản 1 Điều 103 Dự thảo Luật.

Theo quy định hiện hành (khoản 2 Điều 77 Luật Khoáng sản), tiền cấp quyền khai thác khoáng sản được xác định căn cứ vào giá, trữ lượng, chất lượng khoáng sản, loại hoặc nhóm khoáng sản, điều kiện khai thác khoáng sản.

Tuy nhiên, theo một số nhà quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp, quy định như hiện hành gây ra một số khó khăn, vướng mắc và hệ lụy pháp lý. Cụ thể, thu tiền cấp quyền theo trữ lượng khoáng sản được cấp phép là chưa phù hợp với thực tế vì trữ lượng phê duyệt có sai số theo từng cấp trữ lượng (cấp 121 sai số 20%; cấp 122 sai số 50%). Mặt khác, trường hợp khai thác không đủ trữ lượng được cấp phép hiện chưa có quy định việc hoàn trả tiền cấp quyền.

Hơn nữa, thu tiền cấp quyền khai thác trước khi tiến hành khai thác như hiện nay rất bất hợp lý cho nhà đầu tư bởi hoạt động khai thác cần kinh phí lớn để xây dựng cơ bản mỏ. Ngoài ra, một số trường hợp đã được cấp giấy phép khai thác khoáng sản nhưng không thể giải phóng được mặt bằng để đưa mỏ vào hoạt động hoặc không thể khai thác do thị trường không có nhu cầu nhưng vẫn phải nộp tiền cấp quyền.

Bên cạnh đó, kinh nghiệm quốc tế cho thấy cơ bản tại các nước trên thế giới, khoản thu này được thực hiện theo sản lượng khai thác hằng năm khi mà tổ chức, cá nhân được cấp phép đã tiến hành khai thác và có sản lượng. Các doanh nghiệp như Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV), Công ty TNHH Khai thác Chế biến Khoáng sản Núi Pháo, Công ty TNHH mỏ Nikel Bản Phúc nhận thấy rằng cách thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản theo đầu vào như hiện nay không chính xác hoàn toàn, nên thu theo đầu ra như nhiều nước trên thế giới.

Bên cạnh tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản theo sản lượng khai thác hàng năm, Dự thảo mới nhất có nhiều điểm bổ sung so với các dự thảo trước. Trong đó, Bộ TN&MT đề xuất phân nhóm khoáng sản thành 4 nhóm, quy định tại Điều 7 và mục 4 chương VI của Dự thảo Luật.

Cơ quan chủ trì xây dựng Dự thảo Luật đưa ra đề xuất này do quy định hiện hành không phân nhóm khoáng sản dẫn đến quy trình, thủ tục hành chính trong quản lý hoạt động khoáng sản là như nhau đối với tất cả các loại, nhóm khoáng sản.

Mục đích của việc phân nhóm khoáng sản thành 4 nhóm là để có cách tiếp cận phù hợp từ khâu quy hoạch đến cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản, cho phép thu hồi khoáng sản, đóng cửa mỏ. Trên cơ sở này, quy định phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương, cải cách thủ tục hành chính phù hợp với từng nhóm khoáng sản tại các chương khác của Dự thảo Luật.

Đặc biệt, đối với khoáng sản nhóm IV, tổ chức, cá nhân không phải thực hiện thủ tục cấp giấy phép thăm dò, giấy phép khai thác khoáng sản, thay vào đó chỉ cần thực hiện đăng ký khai thác khoáng sản tại UBND cấp tỉnh và cấp huyện.