Thực hiện cơ chế đặc thù về khoáng sản: Quản lý nghiêm, triển khai linh hoạt

Khẩn trương đưa Nghị quyết vào thực tiễn

Ngay sau khi Chính phủ ban hành Nghị quyết số 66.4/2025/NQ-CP ngày 21/9/2025 về một số cơ chế, chính sách đặc thù tháo gỡ khó khăn trong thực hiện Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024, tỉnh Nghệ An đã thể hiện tinh thần chủ động, quyết liệt trong chỉ đạo. Đây là một trong những địa phương đầu tiên nhanh chóng triển khai nghị quyết, nhằm tháo gỡ những “nút thắt” trong quản lý và khai thác khoáng sản phục vụ phát triển hạ tầng.

Ngày 24/9/2025, UBND tỉnh Nghệ An ban hành Công văn số 10065/UBND-NN, giao Sở Nông nghiệp và Môi trường chủ trì phối hợp với các Sở, ngành, đơn vị liên quan nghiên cứu, tham mưu triển khai nghị quyết kịp thời, hiệu quả. Chỉ ít ngày sau, Sở đã liên tiếp ban hành hai văn bản quan trọng hướng dẫn triển khai, thể hiện rõ tinh thần khẩn trương, chủ động.

Theo đó, Văn bản số 8659/SNNMT-KS ngày 1/10/2025 được gửi đến các Sở, ban, ngành, Ban Quản lý Khu kinh tế Đông Nam và UBND các xã, phường, yêu cầu rà soát, tổng hợp danh mục các công trình, dự án có sử dụng khoáng sản (đất san lấp, đá, cát, sỏi) để áp dụng cơ chế đặc thù. Các đơn vị sau khi rà soát phải gửi kết quả về Sở Tài chính, tham mưu Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An xem xét, quyết định danh mục công trình, dự án được áp dụng theo quy định của Nghị quyết.

Tiếp đó, ngày 2/10/2025, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An tiếp tục ban hành Văn bản số 8701/SNNMT-KS, gửi đến các doanh nghiệp khai thác khoáng sản nhóm III và nhóm IV, yêu cầu nghiêm túc tuân thủ quy định trong quá trình khai thác, tập kết, kinh doanh khoáng sản. Văn bản đồng thời nghiêm cấm các hành vi đầu cơ, tích trữ, nâng giá; khuyến khích doanh nghiệp chủ động nâng công suất khai thác (trong phạm vi được phép) để kịp thời cung cấp vật liệu cho các công trình trọng điểm.

Hai văn bản này không chỉ mang tính chỉ đạo mà còn thể hiện rõ tinh thần điều hành quyết liệt, phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, ngành. Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An Lê Quang Huy khẳng định:“Việc triển khai Nghị quyết 66.4/2025/NQ-CP là nhiệm vụ quan trọng, giúp đảm bảo nguồn vật liệu cho các dự án, thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công và phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Sở đề nghị các đơn vị khẩn trương rà soát, cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời để tham mưu UBND tỉnh triển khai đúng quy định”.

Thực tế cho thấy, việc Nghệ An nhanh chóng cụ thể hóa Nghị quyết đã gỡ ngay các vướng mắc về thủ tục mà nhiều doanh nghiệp, đơn vị thi công đang gặp phải. Đặc biệt, trong bối cảnh hàng loạt công trình trọng điểm như đường sắt tốc độ cao tốc Bắc - Nam, cao tốc Vinh - Thanh Thủy đang sắp triển khai hay các khu tái định cư, khu công nghiệp mới đang triển khai, nhu cầu vật liệu san lấp, đá, cát, sỏi là rất lớn. Nếu không có cơ chế linh hoạt, tiến độ nhiều dự án có thể bị chậm trễ.

Linh hoạt thực thi nhưng kiểm soát chặt chẽ, tránh lạm dụng

Theo Nghị quyết 66.4/2025/NQ-CP, việc thăm dò, khai thác khoáng sản nhóm III, nhóm IV phục vụ thi công các công trình, dự án trọng điểm được giản lược nhiều thủ tục hành chính. Các mỏ đã có giấy phép được phép điều chỉnh nâng công suất khai thác tối đa 50% đối với cát, sỏi lòng sông, cửa biển và không giới hạn đối với các loại khoáng sản khác, mà không phải làm lại các thủ tục về đầu tư, môi trường, hay cấp phép mới.

Bên cạnh đó, Chủ tịch UBND cấp tỉnh được trao thẩm quyền cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản nhóm III, IV cho các tổ chức, cá nhân đủ điều kiện, chỉ phục vụ cho các công trình, dự án trọng điểm hoặc nhiệm vụ cấp bách. Cơ chế này không chỉ rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ mà còn giúp địa phương chủ động nguồn vật liệu, giảm tình trạng thiếu hụt cát, đá, đất san lấp cho các dự án đầu tư công.

Tuy nhiên, nới lỏng thủ tục không đồng nghĩa buông lỏng quản lý. Ông Lê Quang Huy nhấn mạnh: “Nghị quyết có tính cởi mở, tháo gỡ khó khăn, nhưng cũng rất chặt chẽ để tránh lợi dụng cơ chế gây thất thoát tài nguyên. Các đơn vị phải tuyệt đối tuân thủ quy định, khai thác đúng công suất, đúng vị trí, phục vụ đúng công trình, dự án được phép”.

UBND tỉnh Nghệ An cũng yêu cầu tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hiện trường, nhất là tại các khu vực nhạy cảm gần sông suối, khu dân cư. Các Sở, ngành, địa phương phải phối hợp kiểm soát nghiêm hoạt động vận chuyển, tiêu thụ khoáng sản, xử lý triệt để các hành vi khai thác vượt phép, gây ô nhiễm môi trường hoặc lợi dụng cơ chế để trục lợi.

Đáng chú ý, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An đã yêu cầu doanh nghiệp lắp đặt hệ thống giám sát sản lượng khai thác, báo cáo định kỳ, thực hiện đầy đủ biện pháp bảo vệ môi trường và phục hồi sau khai thác. Tỉnh cũng đặt ra yêu cầu công khai, minh bạch danh mục mỏ, đơn vị được áp dụng cơ chế đặc thù, để người dân và báo chí cùng tham gia giám sát.

Với phương châm “hành động nhanh nhưng không chủ quan”, Nghệ An đang thể hiện rõ năng lực điều hành và tinh thần trách nhiệm cao. Cách triển khai vừa linh hoạt, vừa kỷ cương này giúp địa phương tháo gỡ điểm nghẽn về vật liệu xây dựng, đồng thời đảm bảo quản lý chặt chẽ nguồn tài nguyên, bảo vệ môi trường, giữ ổn định đời sống nhân dân.

Theo giới chuyên môn, việc triển khai Nghị quyết 66.4/2025/NQ-CP tại Nghệ An không chỉ có ý nghĩa trước mắt trong việc đảm bảo tiến độ các dự án trọng điểm, mà còn là phép thử quan trọng cho năng lực quản trị của chính quyền địa phương. Nếu thực hiện tốt, đây sẽ là hình mẫu về cách vận dụng linh hoạt chính sách Trung ương vào thực tiễn, vừa phục vụ phát triển, vừa bảo đảm kỷ cương, bền vững.

“Chúng tôi xác định đây là cơ hội để địa phương tháo gỡ điểm nghẽn, nhưng tuyệt đối không để xảy ra sai sót, lạm dụng cơ chế. Mục tiêu là phát triển bền vững, hài hòa giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ tài nguyên”, ông Lê Quang Huy khẳng định.

Với tinh thần chủ động, nhanh chóng và trách nhiệm, Nghệ An đang cho thấy cách làm hiệu quả trong triển khai cơ chế đặc thù về khai thác khoáng sản. Cách tiếp cận “rõ việc, đúng quy trình, không lơi lỏng quản lý” giúp địa phương thúc đẩy tiến độ đầu tư công, đồng thời ngăn ngừa rủi ro về thất thoát tài nguyên và ô nhiễm môi trường.

Trong bối cảnh các công trình trọng điểm quốc gia đang được đẩy mạnh, mô hình triển khai của Nghệ An là minh chứng sinh động cho tư duy “cởi mở nhưng kỷ cương, linh hoạt nhưng không dễ dãi” - một cách làm thực chất để chính sách của Chính phủ đi vào cuộc sống, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương một cách bền vững.