Mỗi năm, chuỗi cung ứng truyền thống của các nguyên liệu như dầu cọ hay bơ ca cao mất hàng tháng, thậm chí nhiều năm để đưa sản phẩm ra thị trường. Quá trình này không chỉ kéo dài mà còn gắn liền với những tác động tiêu cực đến môi trường: mất rừng, suy giảm đa dạng sinh học, phát thải carbon và các vấn đề xã hội.
Trước thực trạng đó, Công ty công nghệ sinh học SMEY có trụ sở tại Paris (Pháp) đang phát triển các loại dầu nuôi cấy trong phòng thí nghiệm bằng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI). Đây là những sản phẩm thay thế hoàn toàn mới cho dầu cọ, bơ ca cao và dầu hạt shea, những nguyên liệu vốn thường liên quan đến nạn phá rừng và khai thác thiếu bền vững. SMEY cho biết, quy trình của họ chỉ mất khoảng 30 ngày, nhanh hơn rất nhiều so với chu kỳ tự nhiên kéo dài đến hai năm.
Các nhà khoa học SMEY đang nghiên cứu sản xuất dầu nuôi cấy từ nấm men bằng công nghệ lên men sinh học. Ảnh: Indrabati Lahiri
Theo các chuyên gia, việc sản xuất dầu theo cách truyền thống có thể gây ra những hệ quả nghiêm trọng: rừng nhiệt đới ở Indonesia, Malaysia bị tàn phá để trồng cọ; nhiều loài động vật như hổ, voi, đười ươi bị đe dọa sinh cảnh; đất đai bị thoái hóa và cộng đồng địa phương phải đối mặt với tình trạng di dời. Với bơ ca cao hay dầu hạt shea, tình trạng mất rừng, ô nhiễm và khai thác tài nguyên quá mức cũng không kém phần nghiêm trọng.
SMEY sử dụng một “ngân hàng nấm men” với hơn 1.000 chủng khác nhau, kết hợp lên men sinh học và AI để tạo ra dầu có đặc tính tương đồng, thậm chí vượt trội về độ bền, tính ổn định và thành phần axit béo. Ông Viktor Sartakov-Korzhov, nhà sáng lập SMEY, cho biết: “Chúng tôi phát triển các loại dầu truy xuất nguồn gốc, có thể thay thế trực tiếp bơ ca cao hoặc dầu cọ, đồng thời mở ra khả năng tạo ra những loại dầu mới dành riêng cho từng ứng dụng trong mỹ phẩm và thực phẩm”.
Các chuyên gia đánh giá, dầu nuôi cấy mang lại nhiều lợi ích: không dùng phân bón, thuốc trừ sâu, không gây hại hệ sinh thái và có thể giảm đáng kể phát thải trong chuỗi cung ứng. Theo GS Marc Mazodier, Trường Kinh doanh ESSEC, loại dầu này có thể giúp giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu, tăng tính chủ động cho ngành công nghiệp châu Âu và hỗ trợ tuân thủ các quy định mới của EU.
Tuy nhiên, thách thức vẫn còn như cần đảm bảo chất lượng dầu tương đương tự nhiên, vượt qua quy trình phê duyệt nghiêm ngặt và hạ giá thành sản xuất. Một số quy trình nuôi cấy cũng tiêu tốn nhiều năng lượng, dễ làm giảm lợi ích môi trường nếu không dùng nguồn tái tạo.
Dẫu vậy, trong bối cảnh Quy định chống phá rừng của EU sẽ có hiệu lực vào tháng 12 tới, các giải pháp như dầu nuôi cấy được xem là hướng đi đầy tiềm năng. Chúng không thay thế hoàn toàn nguyên liệu nông nghiệp, nhưng sẽ giúp giảm phụ thuộc, đa dạng hóa nguồn cung và mở rộng con đường phát triển bền vững cho ngành thực phẩm và mỹ phẩm.
