Định hướng cho phát triển bền vững
Trong giai đoạn mở cửa hội nhập, kinh tế đất nước phát triển nhanh, môi trường ngày càng chịu nhiều tác động. Thực trạng này đòi hỏi Việt Nam phải có chính sách, pháp luật chặt chẽ để kiểm soát và điều chỉnh các hoạt động phát triển tác động đến môi trường. Hơn 30 năm qua, hàng loạt văn bản, chính sách về bảo vệ môi trường đã được ban hành, tạo khung pháp lý ngày càng hoàn thiện.
Theo Cục Môi trường, kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 1993 - Bộ Luật đầu tiên đặt nền móng cho công tác bảo vệ môi trường (BVMT) của nước ta được ban hành, trải qua 33 năm phát triển, hệ thống chủ trương, pháp luật về BVMT liên tục được bổ sung, hoàn thiện.
Hệ thống chính sách, pháp luật về BVMT liên tục được rà soát, đánh giá, điều chỉnh, bổ sung nhằm bám sát yêu cầu thực tiễn các vấn đề phát sinh. Ảnh: Minh Khang.
Văn bản quan trọng phải kể đến là Nghị quyết số 41-NQ/TW ngày 15/11/2004, Nghị quyết đầu tiên của Đảng về BVMT trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tiếp đó là Nghị quyết số 24-NQ/TW ngày 3/6/2013 - Nghị quyết chuyên đề đầu tiên của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đề cập một cách toàn diện các quan điểm, chủ trương, chính sách đối với công tác BVMT. Sau 5 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 24-NQ/TW, Bộ Chính trị ban hành Kết luận số 56-KL/TW ngày 23/8/2019 và gần đây nhất là Kết luận số 81-KL/TW ngày 4/6/2024 về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 khóa XI về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và BVMT.
Có thể thấy, hệ thống chính sách, pháp luật về BVMT liên tục được rà soát, đánh giá, điều chỉnh, bổ sung nhằm bám sát yêu cầu thực tiễn. Đặc biệt, sự ra đời của Luật BVMT năm 2020 (thay thế Luật BVMT năm 2014) đã thay đổi căn bản cách tiếp cận và phương thức quản lý môi trường, với nhiều quy định đặt mục tiêu xuyên suốt là bảo vệ các thành phần môi trường, bảo vệ sức khỏe người dân, coi đây là nội dung trọng tâm, quyết định cho các chính sách BVMT.
Đồng bộ từ Luật, quy hoạch, tiêu chuẩn, quy chuẩn
Để các chính sách của Luật BVMT năm 2020 đi vào thực tiễn, Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cùng các Bộ, ngành đã hoàn thành toàn bộ nhiệm vụ xây dựng, trình ban hành và ban hành các văn bản hướng dẫn, gồm 3 Nghị định, 3 Quyết định, 8 Thông tư mới và tích hợp nội dung 2 Thông tư vào văn bản hiện hành.
Ngoài ra, để bảo đảm thi hành đầy đủ Luật BVMT, Thủ tướng Chính phủ và các Bộ, ngành đã tiếp tục ban hành 5 Quyết định, 7 Thông tư thuộc thẩm quyền của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, 5 Thông tư thuộc thẩm quyền của Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Riêng Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành thêm 5 Quyết định và 13 văn bản hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ theo nhiệm vụ được giao trong Luật và các Nghị định.
Mọi người cùng dọn vệ sinh tại bờ biển hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới. Ảnh: Minh Khang.
Cùng với hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, các chiến lược, quy hoạch và kế hoạch triển khai Luật BVMT năm 2020 cũng đã được ban hành đầy đủ, gồm: Chiến lược BVMT quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; Quy hoạch BVMT quốc gia; Quy hoạch tổng thể quan trắc môi trường quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và các Kế hoạch quốc gia về BVMT do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Các tỉnh, thành phố cũng đã chủ động xây dựng và ban hành kế hoạch quản lý chất lượng môi trường không khí, môi trường nước mặt, cùng nhiều kế hoạch quản lý môi trường khác theo hướng dẫn của Trung ương.
Song song đó, Chính phủ đã quan tâm chỉ đạo xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, hướng dẫn kỹ thuật quốc gia và quy chuẩn địa phương trong lĩnh vực môi trường đồng bộ, tiệm cận với trình độ quốc tế và đáp ứng yêu cầu hội nhập. Giai đoạn 2016-2021, Việt Nam đã hoàn thành rà soát, xây dựng mới 13 Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia (QCVN) và 59 Tiêu chuẩn Quốc gia (TCVN). Một số địa phương như: Ninh Bình, Quảng Ninh, Hưng Yên cũng đã ban hành quy chuẩn kỹ thuật môi trường địa phương phù hợp với điều kiện thực tiễn.
Chương trình tuyên truyền thúc đẩy phân loại rác tại nguồn vì một môi trường xanh không có rác. Ảnh: Lê Nam.
Từ năm 2022 đến nay, thực hiện Luật BVMT năm 2020, các Bộ, ngành, địa phương đã rà soát, soát xét và ban hành thêm 42 QCVN, 61 TCVN, 3 tiêu chuẩn cơ sở và 4 định mức kinh tế - kỹ thuật trong lĩnh vực môi trường, góp phần hoàn thiện nền tảng kỹ thuật cho công tác quản lý và kiểm soát ô nhiễm môi trường trên toàn quốc.
