Đà Nẵng kiến nghị cơ chế đặc thù gỡ khó về vật liệu xây dựng

Nhu cầu lớn, nguồn cung hạn hẹp

Từ trước khi sáp nhập, thành phố Đà Nẵng (cũ) đã rơi vào tình trạng thiếu hụt, khan hiếm nghiêm trọng. Thành phố không có mỏ cát xây dựng, chỉ có ít mỏ đất và 8 mỏ đá nhưng tất cả sẽ hết hạn khai thác trong năm 2025.

Trong bối cảnh hàng loạt công trình trọng điểm cùng nhiều dự án dân sinh được khởi công, đẩy nhanh tiến độ, nhu cầu vật liệu xây dựng trên địa bàn thành phố hiện ở mức rất lớn. Tuy nhiên, các mỏ đã hết hạn khai thác hoặc còn ít trữ lượng, dẫn đến bị động trong nguồn cung cấp vật liệu xây dựng. Việc cấp phép khai thác khoáng sản để đáp ứng nguồn vật liệu lại mất thời gian tương đối dài...

Ông Nguyễn Hồng Song, Trưởng phòng Khoáng sản (Sở NN-MT Đà Nẵng), cho biết nhiều chủ đầu tư khi khảo sát nguồn vật liệu xây dựng thường không tính đến thời hạn và trữ lượng khai thác của các mỏ dự kiến sử dụng. Họ cũng chưa chủ động phối hợp với địa phương để bổ sung quy hoạch, đề xuất thăm dò, khai thác. Vì vậy, khi triển khai công trình, nguy cơ thiếu vật liệu diễn ra phổ biến, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ và chi phí đầu tư.

Để khắc phục tình trạng khan hiếm, Sở NN-MT đã tham mưu UBND thành phố chỉ đạo các sở ngành, địa phương khẩn trương rà soát, thống kê những dự án có phát sinh đất, đá, cát, sỏi dư thừa trong quá trình thi công, để buộc chủ đầu tư lập hồ sơ xin cấp phép thu hồi khoáng sản theo quy định. Nguồn vật liệu này sẽ được đưa ngay vào sử dụng, bổ sung kịp thời cho thị trường.

Song song, thành phố rà soát danh mục các dự án đến năm 2030 có nhu cầu lớn về đất san lấp, đá, cát, nhằm xác định điểm mỏ phù hợp, đề xuất đưa ra đấu giá hoặc khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác. Cách làm này nhằm tạo cơ sở cấp phép nhanh, cung ứng vật liệu kịp thời cho các dự án trọng điểm.

Với 20 mỏ cát, sỏi đã trúng đấu giá, UBND thành phố yêu cầu các doanh nghiệp nhanh chóng hoàn tất thủ tục để sớm khai thác. Đồng thời, kiến nghị cho phép 11 doanh nghiệp đang có giấy phép khai thác được lập hồ sơ nâng công suất, đáp ứng nhu cầu thị trường đang tăng cao.

Kiến nghị điều chỉnh Luật phù hợp với thực tế

Bên cạnh các giải pháp tình thế, Đà Nẵng cũng nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết phải tháo gỡ những vướng mắc từ khung pháp lý. UBND thành phố đã có văn bản gửi Chính phủ, trong đó đề xuất chỉnh sửa, bổ sung một số nội dung trong dự thảo Nghị quyết của Chính phủ và dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và Khoáng sản.

Một trong những nội dung quan trọng được Đà Nẵng kiến nghị là mở rộng đối tượng được cấp giấy xác nhận đăng ký thu hồi khoáng sản tại điểm b, khoản 1 và điểm d, khoản 1, Điều 75 của Luật năm 2024. Theo đề xuất, ngoài những đối tượng đã được quy định, cần bổ sung thêm chủ đầu tư, nhà đầu tư, nhà thầu thi công, người sử dụng đất hoặc các tổ chức, cá nhân đáp ứng đủ điều kiện theo quy định pháp luật.

Kiến nghị này xuất phát từ thực tế nhiều chủ đầu tư hay người sử dụng đất trong quá trình xây dựng không có nhu cầu thu hồi lượng khoáng sản dư thừa, phần lớn thuộc nhóm IV. Nếu không có cơ chế bổ sung kịp thời, việc xử lý nguồn khoáng sản phát sinh có thể gặp vướng mắc, gây ách tắc dự án và lãng phí tài nguyên.

Cùng với đó, UBND thành phố cũng đề nghị điều chỉnh điểm d, khoản 5, Điều 2 dự thảo Nghị quyết của Chính phủ, theo hướng quy định rõ ràng hơn đối với khu vực có khoáng sản đã được thăm dò, xác định là nguồn nguyên liệu cung cấp cho các nhà máy chế biến, sử dụng khoáng sản hợp pháp. Các khu vực này cần được cập nhật trong quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng khoáng sản, bao gồm cả quy hoạch khoáng sản nhóm I, nhóm II và nhóm III ở cấp tỉnh.

Đây là đề xuất xuất phát từ thực tiễn khi một số doanh nghiệp đã đầu tư nhà máy gạch tuynel nhưng thiếu nguồn đất sét ổn định để sản xuất. Trước đây, địa phương từng cho phép thăm dò và khai thác không qua đấu giá để bảo đảm nguyên liệu cho nhà máy đã đầu tư, song cách làm này lại chưa đáp ứng tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá theo quy định hiện hành.

Ông Nguyễn Hồng An, Phó Giám đốc Sở NN-MT TP Đà Nẵng cũng kiến nghị Bộ NN-MT giảm một số hồ sơ, thủ tục liên quan đến cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường liên quan đến các dự án đầu tư công; cho phép cấp phép linh hoạt đối với đất, đá, cát san lấp; bổ sung quy định ưu tiên cấp phép sau thăm dò; quy định rõ trách nhiệm nộp đặt cọc sau đấu giá; xử lý các trường hợp đã thăm dò nhưng chưa cấp phép theo Nghị định 158/2016; bổ sung cơ chế lựa chọn tổ chức khai thác ở khu vực không đấu giá….

Với nhu cầu đầu tư xây dựng ngày càng cao, việc tháo gỡ bài toán vật liệu xây dựng không chỉ đơn thuần là vấn đề kinh tế, mà còn là yếu tố then chốt quyết định đến tiến độ, chất lượng của các dự án phát triển đô thị, hạ tầng, nhà ở và công nghiệp tại Đà Nẵng trong giai đoạn tới.

Theo ông Nguyễn Hồng Song, việc phân cấp thẩm quyền cấp phép khai thác khoáng sản từ Bộ NN-MT về cho UBND cấp tỉnh là bước tiến quan trọng, giúp rút ngắn quy trình và tăng tính chủ động.