Từ lâu, Lý Sơn đã được biết đến như “viên ngọc xanh” giữa biển khơi Quảng Ngãi, nổi bật với địa chất núi lửa kỳ vĩ, biển xanh cát trắng và văn hóa đặc sắc. Khi chính thức trở thành đặc khu hành chính từ tháng 7/2025, Lý Sơn càng khẳng định vị thế là một trong những điểm đến hấp dẫn bậc nhất trên bản đồ du lịch biển đảo Việt Nam.
Thế nhưng, cứ đến mùa nắng nóng, tình trạng xâm nhập mặn, thiếu nước ngọt trên đảo Lý Sơn lại trở nên gay gắt. Bao lâu nay, việc tìm nguồn nước ngọt bền vững phục vụ sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp vẫn là nỗi trăn trở, đòi hỏi một phương án hợp lý.
Hồ chứa nước Thới Lới. Ảnh: Võ Hà.
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Ngãi, hiện nay việc trữ và cấp nước phục vụ sinh hoạt, sản xuất của người dân đặc khu Lý Sơn chủ yếu được khai thác từ nguồn nước mặt và nước ngầm.
Với nước mặt, từ năm 2012, tỉnh đã đầu tư xây dựng, đưa vào khai thác hồ chứa nước Thới Lới, dung tích hơn 270.000 m³. Đây là công trình trữ, cấp nước và bổ sung nguồn nước ngầm quan trọng cho đặc khu. Ngoài ra, còn có một số công trình, dự án khác đã và đang triển khai như: Dự án “Hệ thống trữ nước sinh hoạt, kết hợp tưới tiết kiệm cho nông nghiệp”, thu nước lưu vực phía Đông Nam núi Giếng Tiền và phía Tây Nam núi Hòn Sỏi; Dự án “Hồ chứa nước Suối Cùng”, thu nước một phần phía Tây Nam núi Thới Lới.
Đối với nước ngầm, hiện có hệ thống cấp nước trung tâm đặc khu, nguồn nước ngầm được khai thác từ các giếng khoan, cấp cho những hộ dân khu vực trung tâm. Ngoài ra, trên địa bàn còn có hơn 2.100 giếng đào, giếng khoan của người dân. Tuy nhiên, việc khai thác nước ngầm từ các giếng khoan đã bắt đầu bị nhiễm mặn, làm suy thoái nghiêm trọng nguồn nước ngầm, cần sớm được thay thế bằng nguồn nước mặt.
Thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã khảo sát, nghiên cứu, lập báo cáo đề xuất các phương án tạo nguồn cung cấp nước ổn định, lâu dài phục vụ sinh hoạt, du lịch và sản xuất cho đặc khu Lý Sơn.
Trong đó, đề xuất lựa chọn phương án 1: xây dựng hệ thống thu gom, trữ và cấp nước tại đặc khu, với mục tiêu cung cấp nước tưới tiết kiệm cho 32 ha đất sản xuất nông nghiệp; đồng thời cung cấp nước sinh hoạt với lưu lượng 1.150 m³/ngày đêm cho người dân. Các hạng mục đầu tư gồm: xây dựng 1 bể chứa ngầm theo điều kiện địa hình; nhà máy xử lý, cấp nước công suất 1.150 m³/ngày đêm, đáp ứng nhu cầu khoảng 11.000 người dân; tuyến ống cấp nước từ hồ Thới Lới về nhà máy; tuyến ống phân phối chính (cấp 1) và tuyến ống phân phối nhánh (cấp 2)... Tổng kinh phí đầu tư khoảng 250 tỷ đồng, dự kiến thực hiện giai đoạn 2026 – 2029.
Việc khai thác nước từ giếng khoan quá nhiều làm suy thoái nghiêm trọng nguồn nước ngầm. Ảnh: Võ Hà.
Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi Trần Phước Hiền, phương án cấp nước ngọt ổn định, bền vững có vai trò rất quan trọng để đáp ứng yêu cầu phát triển của đặc khu Lý Sơn trong thời gian tới, phù hợp với điều chỉnh tổng thể Quy hoạch chung xây dựng Khu kinh tế Dung Quất đến năm 2045, Đồ án Quy hoạch phân khu xây dựng tỷ lệ 1/2000 đô thị Lý Sơn đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt và Đề án phát triển đặc khu Lý Sơn thành trung tâm du lịch biển đảo.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh giao Sở Nông nghiệp và Môi trường đánh giá nhu cầu sử dụng nước ngọt theo các đề án, đồ án quy hoạch nêu trên, từ đó đề xuất phương án cấp nước đáp ứng yêu cầu phát triển cả trước mắt cũng như lâu dài.
