Củng cố hệ thống thủy lợi, tăng sức chống chịu trước thiên tai

Nằm ở vùng hạ lưu sông Cầu và thường xuyên chịu tác động thời tiết cực đoan, xã Trung Giã (Hà Nội) coi thủy lợi là lĩnh vực then chốt bảo đảm an toàn cho dân cư, sản xuất và môi trường. Sự gia tăng của các đợt mưa lớn, lũ bất thường đòi hỏi địa phương phải chuyển từ tư duy “khắc phục sự cố” sang chủ động xây dựng hệ thống thủy lợi đồng bộ, đa tầng và vận hành hiệu quả.

Đợt mưa lũ do bão số 11 trong tháng 10/2025 là phép thử lớn nhất đối với thủy lợi của xã Trung Giã. Lượng mưa 100-300mm cùng mực nước sông Cầu vượt báo động III hơn 2m đã khiến đê Đô Tân và Vòng Ấm bị tràn mặt, nhiều cống tiêu tê liệt, kênh mương xói lở, trạm bơm phải vận hành liên tục. Xã có hơn 4.000 hộ bị cô lập, ngập sâu kéo dài do khả năng tiêu thoát nước bị quá tải. Những thiệt hại này cho thấy rõ điểm yếu và nhu cầu nâng cấp hệ thống thủy lợi của địa phương.

Trước tình hình đó, UBND xã tập trung tổng rà soát toàn bộ mạng lưới thủy lợi. Các tuyến đê xung yếu như Đô Tân và Vòng Ấm được đưa vào danh mục ưu tiên sửa chữa. Nhiều vị trí bị sạt lở, xói chân đê, hở hàm ếch đã được đo đạc, đánh giá mức độ để đề xuất mức đầu tư phù hợp. Chính quyền cũng phối hợp Hạt Quản lý đê số 7 tăng cường tuần tra, gắn biển cảnh báo và gia cố tạm tại các điểm nguy cơ cao.

Hệ thống cống tiêu được xã ưu tiên xử lý. Nhiều cống bị sụt lún, gãy tường chắn hoặc kẹt cánh khi nước lên được ghi nhận tại các thôn Đa Hội, Lương Đình, Phúc Xuân. Riêng đoạn kênh 20m gần đập Rừng Na F312 (Xuân Bảng) bị đổ hoàn toàn, ảnh hưởng trực tiếp đến điều tiết dòng chảy. Việc nạo vét bùn, khơi thông dòng chảy và xử lý bồi lắng được triển khai khẩn trương sau khi nước rút.

Ở cấp vận hành, Xí nghiệp Thủy lợi Sóc Sơn được giao nhiệm vụ bảo đảm các trạm bơm hoạt động ổn định. Trạm bơm Tiên Tảo, Cẩm Hà và Tân Hưng tổ chức trực 24/24 giờ trong những ngày thời tiết xấu. Điện lực Sóc Sơn cam kết không để gián đoạn nguồn điện, giúp trạm bơm vận hành hết công suất để đẩy nhanh tiêu úng. Tuy nhiên, qua rà soát, nhiều đường dẫn nước và cửa van đã xuống cấp, cần thay mới để bảo đảm an toàn lâu dài.

Song song với biện pháp khắc phục, xã Trung Giã và các đơn vị chuyên môn đã hoàn thiện kế hoạch đầu tư giai đoạn 2026-2030. Các hạng mục được đề xuất đầu tư gồm củng cố thân đê Đô Tân, nâng cấp toàn tuyến đê Vòng Ấm, thay mới các cống tiêu bị hư hỏng nặng, mở rộng kênh tiêu nội đồng và tăng năng lực trạm bơm.

Không chỉ xử lý trước mắt, định hướng trung hạn và dài hạn của Trung Giã là hiện đại hóa vận hành thủy lợi. Việc ứng dụng công nghệ vào điều khiển cống, theo dõi mực nước, cảnh báo thấm đê theo thời gian thực được xem là giải pháp phù hợp xu thế. Nhiều địa phương đã thí điểm mô hình quản lý thủy lợi số, và Trung Giã là xã được đề xuất tham gia trong giai đoạn tiếp theo.

Công tác bảo trì theo chu kỳ cũng được chú trọng hơn. Xã rà soát, phân loại các tuyến kênh chính - kênh nhánh - kênh nội đồng để lập kế hoạch nạo vét định kỳ. Việc phối hợp người dân trong phát quang, giữ gìn hành lang tiêu thoát nước được đẩy mạnh nhằm tránh tình trạng tắc nghẽn do rác thải.

Với đặc thù là xã nông nghiệp, hệ thống thủy lợi đóng vai trò quyết định đối với sản xuất. Khi cống tiêu, trạm bơm được vận hành an toàn, các vùng trũng chủ động thoát nước, giảm thiệt hại cho lúa, rau màu và thủy sản.