Chuyên gia thủy lợi Trần Văn Hừng - Khoa Kỹ thuật Thủy lợi, Trường Bách khoa (Đại học Cần Thơ) khẳng định, việc sáp nhập các địa phương sẽ mở ra cơ hội lớn trong công tác quản lý và vận hành hệ thống thủy lợi của TP. Cần Thơ cũng như vùng ĐBSCL. Sự thống nhất này giúp tránh tình trạng “mỗi nơi mỗi kiểu”, đồng bộ mùa vụ, đặc biệt trong bối cảnh sản xuất nông nghiệp ngày càng đòi hỏi điều tiết nguồn nước một cách chính xác.
Thạc sỹ Trần Văn Hừng, Khoa Kỹ thuật Thủy lợi, Trường Bách khoa (Đại học Cần Thơ) chia sẻ tại chương trình tọa đàm “Cần Thơ ứng dụng công nghệ số trong vận hành hệ thống thủy lợi” do Báo Nông nghiệp và Môi trường thực hiện. Ảnh: Kim Anh.
Trước đây, hệ thống thủy lợi ở ĐBSCL vốn rất phức tạp bởi đặc thù từng vùng. Điển hình, TP. Cần Thơ (cũ) gần như ngọt quanh năm, Hậu Giang (cũ) nằm ở vùng giáp nước, còn Sóc Trăng (cũ) lại thường xuyên đối diện xâm nhập mặn. Do đó, khi các tỉnh vận hành độc lập, không tránh khỏi xung đột lợi ích. Chẳng hạn, Sóc Trăng đóng cống giữ nước cho vụ đông xuân sớm thì nông dân Hậu Giang lại gặp cảnh ngập úng, phải gieo sạ lại, khiến mùa vụ bị chậm trễ.
Sáp nhập giúp giải quyết căn cơ bài toán trên, song cũng đặt ra nhiều thách thức mới. Trong đó, công nghệ số đang được kỳ vọng hỗ trợ vận hành hệ thống thủy lợi hiệu quả, nhưng quá trình thực hiện lại không dễ dàng.
Ông Hừng phân tích, hệ thống thủy lợi khác hẳn so với hệ thống cấp nước khép kín. Ở ĐBSCL, việc quyết định đóng - mở cống phụ thuộc con nước, mùa vụ. Đây là yếu tố rất khó mô phỏng chính xác bằng công nghệ.
Ngoài ra, việc điều khiển từ xa các cống lớn còn tiềm ẩn nguy hiểm cho giao thông thủy, đòi hỏi phải có lực lượng trực tiếp vận hành và hệ thống cảnh báo an toàn.
Tuy nhiên, nhân lực kỹ thuật cũng là điểm nghẽn. Để thực hiện chuyển đổi số hệ thống thủy lợi đòi hỏi kỹ sư vừa giỏi chuyên môn, vừa thành thạo công nghệ, trong khi đội ngũ hiện nay cần thêm thời gian đào tạo và thích nghi.
Tại TP. Cần Thơ, việc vận hành hệ thống thủy lợi không chỉ để phục vụ sản xuất mà còn gắn với công tác phòng chống ngập. Ảnh: Kim Anh.
“Chuyển đổi số không thể nóng vội. Ví dụ một cái cống lớn, có thể điều khiển bằng điện thoại hay máy tính, nhưng nếu chỉ để biểu diễn công nghệ thì gây lãng phí. Quan trọng nhất là đầu tư đúng lúc, kịp thời, tiết kiệm, phù hợp nhu cầu thực tế”, chuyên gia nhấn mạnh.
Ông Trần Văn Hừng đánh giá, chuyển đổi số hệ thống thủy lợi ở ĐBSCL đang là xu thế tất yếu. Tuy nhiên phải thực hiện từng bước và có trọng tâm. Trước hết, cần tập trung vào khâu tổng hợp số liệu, mô phỏng và tính toán để hỗ trợ ra quyết định chính xác. Việc lựa chọn vị trí đặt thiết bị quan trắc, đo mực nước, độ mặn, lưu lượng… sẽ giúp tối ưu hóa đầu tư, thay vì triển khai dàn trải.
Bên cạnh đó, để chuyển đổi số hiệu quả cần chú trọng đào tạo nhân lực. Kỹ sư và kỹ thuật viên phải được cập nhật kiến thức mới, quen với cách vận hành dựa trên dữ liệu. Đây là điều kiện tiên quyết để công nghệ không nằm “trên giấy”, mà thực sự đi vào thực tiễn.
Một hướng đi khả thi khác là bắt đầu từ các HTX dùng chung nước – những khu vực khép kín, dễ quản lý, dễ áp dụng công nghệ số. Thời gian qua, các HTX này hoạt động khá hiệu quả, dù hạ tầng còn hạn chế, nhưng họ vẫn đoàn kết, phối hợp tốt, giúp sản xuất nông nghiệp ổn định. Đây là một điểm sáng cho thấy sức mạnh cộng đồng trong việc quản lý nguồn nước. Do đó, chuyên gia cho rằng, Nhà nước cần quan tâm đầu tư, đào tạo thêm về công nghệ cho các HTX này. Đây sẽ là “hạt nhân” trong chuyển đổi số quản lý nguồn nước.
Để chuyển đổi số hệ thống thủy lợi phát huy hiệu quả cần chú trọng đào tạo nhân lực. Ảnh: Kim Anh.
Đối với TP. Cần Thơ (mới) vẫn đang đối diện với thách thức ngập đô thị. Do đó, việc vận hành hệ thống thủy lợi không chỉ để phục vụ sản xuất mà còn gắn với công tác phòng chống ngập. Điều này đòi hỏi cơ quan quản lý, nhất là Sở Nông nghiệp và Môi trường thành phố phải tính toán liên vùng, đảm bảo mực nước trên sông không dâng cao, giảm áp lực cho hệ thống khi mưa lớn bất thường.
Ông Hừng khẳng định, chuyển đổi số thủy lợi ở ĐBSCL chắc chắn không thể làm trong ngày một ngày hai. Nhưng nếu đầu tư đúng trọng điểm, song hành giữa công nghệ và con người, sẽ xây dựng được hệ thống vận hành đáp ứng được sản xuất đa mục tiêu.
