- Biến đổi khí hậu ngày càng tác động mạnh đến ngành nông nghiệp toàn cầu, đe dọa nguồn cung và chất lượng thực phẩm, đồng thời khiến sinh kế của hàng triệu nông dân lâm nguy. Ba loại cây trồng phổ biến nhất gần đường xích đạo là chuối, cà phê, ca cao đang chịu ảnh hưởng rõ rệt từ thời tiết cực đoan, nhiệt độ tăng cao, lượng mưa thất thường và dịch bệnh lan rộng.
Chuối
Chuối là lương thực thiết yếu, cung cấp 15 - 27% khẩu phần hằng ngày cho hơn 400 triệu người, đứng thứ tư sau lúa mì, gạo và ngô. Tuy nhiên, theo Christian Aid, sản lượng chuối tại Ấn Độ, Brazil cùng nhiều nước xuất khẩu lớn như Colombia, Costa Rica sẽ giảm mạnh vào giữa thế kỷ do biến đổi khí hậu.
Cây chuối bị thiếu bo và nhiễm bệnh đốm đen lá. Ảnh: Wikimedia Commons.
Dự báo đến năm 2080, khoảng 60% diện tích trồng chuối tại Mỹ Latin và Caribe sẽ không còn phù hợp canh tác. Ở Guatemala, nông dân cho biết nhiệt độ cao bất thường liên tiếp hai năm qua đã làm nhiều vườn chuối chết hàng loạt. Thời tiết bất ổn, bão, gió lớn, lũ lụt, cùng các dịch bệnh như Panama (TR4), đốm đen… phát triển mạnh trong điều kiện nóng ẩm đã làm năng suất chuối giảm tới 80%.
Cà phê
Brazil và Việt Nam hiện chiếm hơn 55% sản lượng cà phê toàn cầu, nhưng cả hai đều liên tiếp hứng chịu thiên tai cực đoan do khí hậu. Tại Brazil, hạn hán và sương giá nghiêm trọng đã khiến sản lượng cà phê Arabica sụt giảm, đặc biệt tại bang Minas Gerais - vùng trọng điểm sản xuất.
Cà phê tại Sulawesi (Indonesia) bị sâu Helopeltis gây hại. Ảnh: Yusuf Ahmad.
Ngược lại, mưa lớn kéo dài tại Tây Nguyên, Việt Nam vào mùa thu hoạch năm 2024 khiến chất lượng cà phê giảm. Ngoài ra, sâu bệnh như gỉ sắt lá cũng phát triển mạnh trong môi trường nóng ẩm, đe dọa vườn cà phê. Nghiên cứu dự báo tới năm 2050, diện tích phù hợp trồng cà phê tại Việt Nam sẽ giảm một nửa, ảnh hưởng tới 95% nông dân nhỏ lẻ.
Ca cao
Cây ca cao, chủ yếu trồng tại Bờ Biển Ngà, Ghana, Cameroon và Nigeria, đặc biệt nhạy cảm với nhiệt độ và độ ẩm. Năm 2024, vùng này chứng kiến nắng nóng kéo dài kèm mưa thất thường, gây thiệt hại nặng cho năng suất. Dịch bệnh như virus CSSV lan rộng, làm giảm 17% sản lượng ca cao Ghana mỗi năm. Theo Tổ chức Ca cao Quốc tế, sản lượng ca cao toàn cầu năm 2024 đã giảm 13%, đẩy giá ca cao lên mức kỷ lục trên các sàn giao dịch.
Biến đổi khí hậu không chỉ làm giảm sản lượng mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống, thu nhập của hàng triệu nông dân, khiến an ninh lương thực toàn cầu đứng trước thách thức lớn.
