Xóa nhà tạm, nhà dột nát là một trong những mục tiêu quan trọng được Đảng, Nhà nước xác định nhằm cải thiện đời sống nhân dân, bảo đảm an sinh xã hội và phát triển bền vững đất nước. Trong quá trình xây dựng, ban hành Luật Đất đai năm 2024 cùng với các chính sách liên quan, Nhà nước đã chú trọng tạo điều kiện để hộ nghèo, hộ chính sách, đồng bào dân tộc thiểu số và các nhóm yếu thế được tiếp cận đất đai, xây dựng nhà ở kiên cố, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.
Luật Đất đai 2024 quy định trách nhiệm của Nhà nước về đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số. Theo đó, việc phân định rõ chính sách hỗ trợ đất đai lần đầu và chính sách hỗ trợ đất đai cho đối tượng đã được giao đất theo chính sách hỗ trợ nhưng nay không còn đất hoặc thiếu đất so với hạn mức. Ảnh: Phương Nhi.
Chính sách đất đai hướng đến an sinh xã hội
Theo ông Lê Văn Bình, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), một điểm nhấn trong Luật Đất đai 2024 là việc quy định rõ ràng và cụ thể các chính sách hỗ trợ đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số. Nhà nước sẽ giao đất ở, đất nông nghiệp, đất sản xuất kinh doanh; đồng thời miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất và hỗ trợ chi phí đo đạc, lập hồ sơ địa chính, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Các quy định cũng tính đến yếu tố bền vững khi hạn chế tình trạng tái nghèo do chuyển nhượng đất sau khi được hỗ trợ.
Ngoài ra, Luật Đất đai 2024 mở rộng chính sách giao đất trực tiếp, không qua đấu giá cho nhiều đối tượng như cán bộ, công chức, sĩ quan, giáo viên, nhân viên y tế công tác tại vùng khó khăn… Điểm mới này giúp người dân tiếp cận đất ở nhanh chóng, giảm chi phí, sớm có điều kiện xây dựng nhà ở ổn định.
Bên cạnh đó, việc công nhận quyền sử dụng đất, cấp giấy chứng nhận được quy định chi tiết, bao quát nhiều trường hợp có hoặc không có giấy tờ hợp pháp từ trước, nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân, khuyến khích họ yên tâm đầu tư xây dựng nhà cửa kiên cố.
Một nội dung quan trọng khác là chính sách đối với đất đai do các công ty nông, lâm nghiệp quản lý. Nhà nước sẽ tiếp tục rà soát, thu hồi diện tích sử dụng kém hiệu quả, sử dụng sai mục đích để ưu tiên giao cho hộ nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số và người có công. Đồng thời, những hộ dân đã sinh sống ổn định trong khu vực nông, lâm trường sẽ được công nhận quyền sử dụng đất, tạo cơ sở pháp lý vững chắc để họ đầu tư xây dựng nhà ở, cải thiện đời sống.
Song song, chính sách phát triển nhà ở xã hội đã được tháo gỡ vướng mắc, phân cấp mạnh mẽ cho địa phương trong việc bố trí quỹ đất, lập kế hoạch và thực hiện dự án. Đặc biệt, Luật Đất đai 2024 và Luật Nhà ở 2023 đã cho phép miễn tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đối với dự án nhà ở xã hội, giúp giảm giá thành, mở rộng cơ hội tiếp cận cho người có thu nhập thấp, công nhân lao động. Đây là động lực quan trọng để đẩy nhanh tiến độ xóa nhà tạm, nhà dột nát ở cả khu vực đô thị và nông thôn...
Tập trung vào 3 nhóm nhiệm vụ then chốt
Các địa phương nâng cao trách nhiệm trong việc tổ chức triển khai công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, rà soát, cân đối, bố trí quỹ đất phù hợp để giao đất ở đối với các cá nhân có nhu cầu bảo đảm quyền và nhu cầu cơ bản của người dân. Ảnh: Phương Mai.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, các quy định về đất đai trong Luật Đất đai năm 2024 có thể góp phần rất lớn trong việc thực hiện mục tiêu xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước thông qua các chính sách về tiếp cận đất đai, tài chính đất đai đối với hộ gia đình, cá nhân và dự án nhà ở xã hội.
Khi các chính sách này được tổ chức thực hiện hiệu quả tại các địa phương, người dân sẽ có điều kiện để xây dựng và sở hữu nhà ở bền vững, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, giảm thiểu tình trạng nhà ở tạm bợ và cải thiện diện mạo đô thị, nông thôn.
Để chính sách đi vào thực tiễn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, các địa phương cần thực hiện đồng bộ ba nhóm nhiệm vụ then chốt.
Thứ nhất, nâng cao trách nhiệm trong việc tổ chức triển khai công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, rà soát, cân đối, bố trí quỹ đất phù hợp để giao đất ở đối với các cá nhân có nhu cầu bảo đảm quyền và nhu cầu cơ bản của người dân.
Thứ hai, ưu tiên bố trí đầy đủ kinh phí, nguồn lực thực hiện công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thực hiện chính sách hỗ trợ đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số, thực hiện rà soát, sắp xếp các nông, lâm trường để thực hiện giao đất, cho thuê đất đối với người dân có nhu cầu.
Thứ ba, đối với trường hợp nhà nước thu hồi đất cần tính toán, bố trí tái định cư đáp ứng quy định về điều kiện, tiêu chí trong pháp luật đất đai để bảo đảm bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ (ưu tiên bố trí trong khu dân cư hiện hữu, cùng đơn vị hành chính cấp xã, cấp huyện; đáp ứng tiêu chí nông thôn mới hoặc tiêu chí đô thị...), đồng thời phù hợp với truyền thống văn hóa, phong tục, tập quán của cộng đồng dân cư nơi có đất thu hồi (Điều 91 và Điều 110), bảo tồn bản sắc dân tộc gắn với phong tục, tập quán, tín ngưỡng của các dân tộc (Điều 179)...
