Cao Bằng xanh hóa kinh tế rừng

Định hướng lớn thay đổi từng xóm

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Cao Bằng lần thứ XX xác lập ba chương trình trọng tâm, trong đó có Chương trình bảo vệ và khai thác hiệu quả kinh tế rừng giai đoạn 2025–2030.

Quyết sách này đặt trọng tâm nâng cao giá trị hệ sinh thái, hình thành vùng sản xuất cây quế, hồi, dược liệu và phát triển chăn nuôi đại gia súc theo phương thức bán tự nhiên. 

Từ nền tảng ấy, ngành nông nghiệp đang dịch chuyển sang mô hình sản xuất xanh, giảm phụ thuộc vào phương thức truyền thống và mở ra sinh kế bền vững hơn cho người dân.

Quảng Uyên, đơn vị hành chính hợp nhất nhiều khu dân cư, có diện tích hơn 128 km² với hơn 17.100 người, trên 94% là đồng bào dân tộc thiểu số. Trồng trọt và chăn nuôi vẫn là mũi nhọn kinh tế. Lợi thế đồng cỏ rộng và thổ nhưỡng phù hợp thúc đẩy nhiều hộ nuôi trâu vỗ béo. 

Gia đình chị Hoàng Thị Len ở xóm Phia Thắp duy trì đàn trâu hơn 10 con, mỗi con xuất bán thường lãi trên 10 triệu đồng. Thức ăn chủ yếu tận dụng từ ngô, cỏ voi, chuối… có sẵn trong vùng. 

“Trâu ốm thì gia đình tự tìm thuốc hoặc mời người về điều trị. Nếu nuôi bằng cám thì khoảng ba, bốn tháng là bán được”, chị Len chia sẻ. Những đợt dịch lở mồm long móng trước đây từng khiến gia đình nhiều phen chật vật, nhưng mô hình nuôi bán chăn thả vẫn là hướng cho thu nhập ổn định.

Theo bà Hoàng Thị Hiếu, Chủ tịch UBND xã Quảng Uyên, địa phương gắn sản xuất với các chương trình mục tiêu quốc gia thông qua hỗ trợ con giống, cây giống, tiêm phòng miễn phí và mô hình thí điểm. “Những hỗ trợ này phát huy hiệu quả. Người dân mạnh dạn mở đàn, tăng thu nhập và tạo nền tảng làm kinh tế ngay tại quê nhà”, bà Hiếu cho biết.

Di dời chuồng trại thay đổi nếp nghĩ

Di dời chuồng trại ra khỏi gầm sàn là nội dung quan trọng trong xây dựng nông thôn mới, bởi tập quán chăn nuôi cũ gây mất vệ sinh và ảnh hưởng môi trường sống. Dù nguồn lực còn hạn chế, tỉnh vẫn triển khai tuyên truyền sâu rộng và hỗ trợ kinh phí để các hộ thay đổi cách làm.

Đến nay, toàn tỉnh có 562 hộ hoàn thành di dời, đạt 54% kế hoạch; 186 hộ đang triển khai. Dự kiến hết năm 2025, con số hoàn thành sẽ đạt 748 hộ (71,6% kế hoạch). Các con số này thể hiện rõ sự chuyển biến trong nhận thức của người dân khi thấy lợi ích về môi trường và sức khỏe.

Tại xã Phục Hòa, Dự án ổn định cư dân biên giới Nà Đái – Lũng Liểng được triển khai bài bản. Ông Tống Hoàng Dương, Giám đốc Ban Quản lý dự án xã cho biết, khu dân cư mới có hệ thống điện, nước đầy đủ và trạm biến áp riêng. Một khu nền độc lập được bố trí dành riêng cho chuồng trại tập trung. “Tách chuồng nuôi khỏi khu dân cư giúp bảo vệ môi trường, giảm mùi hôi và tạo điều kiện để bà con tổ chức chăn nuôi ổn định, hiệu quả hơn”, ông Dương nói.

Sức bật từ kinh tế rừng

Cao Bằng có hơn 348.000 ha rừng tự nhiên, trong đó trên 126.000 ha là rừng sản xuất, nguồn lực lớn để phát triển kinh tế rừng. Tỉnh triển khai các giải pháp đồng bộ: giao khoán bảo vệ rừng cho cộng đồng, hỗ trợ sinh kế thay thế, mở rộng trồng cây bản địa và cây gỗ lớn. 

Giai đoạn 2021–2025, mỗi năm trồng mới gần 2.000 ha rừng; tăng trưởng nông – lâm nghiệp đạt gần 3%/năm; giá trị sản xuất trên đơn vị đất canh tác đạt khoảng 50 triệu đồng/ha. Nhiều diện tích nương ngô, đồi sắn trước đây đã được phủ xanh bằng cây lâm nghiệp và dược liệu, tạo nguồn thu ổn định cho đồng bào.

Xã Bạch Đằng có hơn 90% diện tích tự nhiên là đất rừng - lợi thế để phát triển cây gỗ lớn và dược liệu dưới tán rừng. Tuy nhiên, xã gặp nhiều vướng mắc về thẩm quyền thu hồi, cho thuê đất, hồ sơ địa chính và dữ liệu đất đai. Địa phương kỳ vọng có cơ chế thông thoáng hơn và sớm xây dựng được nhà máy sơ chế, chế biến nông, lâm sản đặt tại xã để gắn vùng nguyên liệu với tiêu thụ.

Ông Nông Thanh Mẫn, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Cao Bằng cho biết, tỉnh dự kiến sẽ phát triển khoảng 500 ha dược liệu dưới tán rừng; xây dựng nhà máy sơ chế, chiết xuất tinh dầu; mở rộng vùng trồng hạt dẻ Trùng Khánh, thạch đen, rong riềng. 

Đồng thời duy trì cây truyền thống như thuốc lá, trúc sào. Tỉnh cũng chú trọng các giống vật nuôi bản địa có ưu thế như lợn đen, lợn hương, gà H'mông, lợn Hạ Lang, vịt cỏ Trùng Khánh… để hình thành chuỗi giá trị chăn nuôi phù hợp điều kiện miền núi.

Từ vùng biên viễn nhiều khó khăn, Cao Bằng đang đổi thay bằng tiếp cận kinh tế rừng bài bản. Những khu dân cư được quy hoạch, những vùng dược liệu mở rộng và những cánh rừng được phủ xanh đang tạo sức sống mới, mang đến thu nhập bền vững cho người dân và một nền tảng phát triển ổn định cho tỉnh miền núi phía Bắc.