Trong bối cảnh TP Cần Thơ triển khai đề án sắp xếp đơn vị hành chính, chuyển sang mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, yêu cầu quan trọng nhất đặt ra là bảo đảm Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) không bị gián đoạn. Đây không chỉ là tinh thần chỉ đạo xuyên suốt của lãnh đạo thành phố mà còn trở thành nguyên tắc trong điều hành của các xã, phường.
Từ báo cáo tổng kết giai đoạn 2021–2025 của Văn phòng Điều phối các Chương trình mục tiêu quốc gia TP Cần Thơ cho thấy, dù bộ máy đang trong quá trình tinh gọn, nhiều đầu mối thay đổi, nhưng tiến độ triển khai nông thôn mới vẫn được giữ ổn định. Tất cả hướng đến mục tiêu chung: bố trí lại tổ chức nhưng không bố trí lại tinh thần phục vụ nhân dân, bảo đảm người dân nông thôn được hưởng đầy đủ chính sách, công trình và dịch vụ công ngay trong thời điểm chuyển tiếp.
Bước sang giai đoạn 2026–2030, NTM của TP Cần Thơ dự kiến đi theo hướng “toàn diện – nâng cao – bền vững”. Ảnh: LHV.
Không để khoảng trống trong chỉ đạo và vận hành tiêu chí
Một trong những thách thức lớn nhất của giai đoạn cuối 2024, đầu 2025 là việc tạm dừng xét công nhận xã đạt chuẩn NTM theo hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường để phù hợp với tiến độ sắp xếp đơn vị hành chính. Nếu không chủ động, việc tạm dừng này có thể tạo ra “khoảng trống” khiến tiêu chí bị buông lỏng, các hoạt động nâng chất thiếu sự giám sát kịp thời.
Theo đó, toàn bộ các xã dù chuẩn bị sáp nhập, mở rộng địa giới hay ổn định tổ chức vẫn phải tiếp tục thực hiện đầy đủ 19 tiêu chí và các yêu cầu nâng cao. Các sở, ngành được phân công phụ trách tiêu chí thực hiện kiểm tra thường xuyên, hướng dẫn chi tiết để từng xã kịp thời củng cố những tiêu chí có nguy cơ giảm chất lượng như thu nhập, môi trường, an ninh trật tự, cảnh quan, hạ tầng giao thông.
Cách làm này bảo đảm khi mô hình chính quyền 2 cấp chính thức vận hành, không có xã nào “rơi chuẩn” hay thiếu dữ liệu nền tảng. Ngay cả các xã nằm trong diện sáp nhập, đưa vào đơn vị hành chính mới, cũng được yêu cầu hoàn thiện hồ sơ nông thôn mới theo thực tế mới, tạo tiền đề để tiếp tục nâng chất ngay từ đầu giai đoạn 2026–2030.
Việc quản lý vốn và giải ngân cũng được duy trì đều đặn, không để chậm trễ dù đang trong thời điểm chuyển giao. Tỷ lệ giải ngân vốn nông thôn mới của thành phố nhiều năm liền đạt trên 95%, cho thấy quyết tâm không để nguồn vốn “đọng lại” khi bộ máy thay đổi. Đây là điều rất quan trọng, bởi nếu giải ngân chậm trong thời điểm chuyển tiếp, tiến độ các công trình dân sinh sẽ kéo theo áp lực lớn cho giai đoạn sau.
Trong bối cảnh không còn đơn vị hành chính cấp huyện, việc điều phối nguồn lực cho các xã được thực hiện trực tiếp từ cấp thành phố, rút ngắn quy trình, tăng tính chủ động và phân cấp mạnh. Điều này vừa giúp tiết kiệm thời gian, vừa nâng cao trách nhiệm của các xã – đơn vị gần dân nhất, trực tiếp triển khai tiêu chí nông thôn mới.
TP Cần Thơ kỳ vọng sẽ tiếp tục duy trì vị trí dẫn đầu vùng về chất lượng nông thôn mới. Ảnh: LHV.
Duy trì sức nóng phong trào từ cơ sở
Trong khi công tác đánh giá, công nhận chuẩn nông thôn mới phải tạm dừng, phong trào ở cơ sở không những không chững lại mà còn sôi động hơn, với hàng loạt mô hình “tự nâng cấp” tiêu chí.
Tại nhiều xã nông thôn của TP Cần Thơ (bao gồm các xã hình thành từ các địa bàn cũ của Sóc Trăng và Hậu Giang), phong trào vận động nhân dân xây dựng cảnh quan sáng – xanh – sạch – đẹp được duy trì đều đặn. Người dân đóng góp ngày công, trồng hoa trên tuyến đường, sửa chữa điện chiếu sáng, làm cột cờ, trồng cây bóng mát… tạo nên diện mạo nông thôn mới hiện đại nhưng vẫn giữ chất truyền thống.
Các mô hình ứng dụng chuyển đổi số trong cộng đồng, đặc biệt ở cấp ấp/khu dân cư, như fanpage cộng đồng, nhóm Zalo thông tin nông thôn mới, bản đồ số thôn ấp tiếp tục vận hành hiệu quả. Những nền tảng này giúp truyền thông chính sách, hướng dẫn thực hiện tiêu chí và phản hồi ý kiến người dân diễn ra nhanh chóng, không phụ thuộc quá nhiều vào hệ thống trung gian như trước đây.
Điểm mới của giai đoạn sắp xếp đơn vị hành chính là sự chủ động từ các xã. Khi không còn cấp huyện làm “cầu nối”, các xã buộc phải nâng cao năng lực quản lý, điều hành, tự chịu trách nhiệm với tiến độ và chất lượng từng tiêu chí. Đây là bước chuyển quan trọng để thích ứng với mô hình chính quyền 2 cấp nơi cấp xã nắm vai trò trung tâm trong triển khai nông thôn mới.
Bước sang giai đoạn 2026–2030, chương trình nông thôn mới của TP Cần Thơ dự kiến đi theo hướng “toàn diện – nâng cao – bền vững”. Nhiều tiêu chí sẽ được chuẩn hóa ở mức cao hơn như cảnh quan môi trường, an toàn giao thông, thu nhập, chuyển đổi số và phát triển sản xuất quy mô lớn.
Hoàn thiện khung chính sách
Văn phòng Điều phối các Chương trình mục tiêu quốc gia TP Cần Thơ cho biết, năm 2026 huy động tối đa nội lực địa phương. Nâng cao vai trò của các xã. Ứng dụng mạnh mẽ chuyển đổi số, cả trong quản lý và tuyên truyền. Đặc biệt, khi không còn cấp huyện, nhiệm vụ giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể và người dân càng trở nên quan trọng. Sự giám sát trực tiếp từ cộng đồng sẽ giúp bảo đảm công khai, minh bạch, ngăn chặn lãng phí và nâng cao chất lượng các công trình NTM.
Điểm nổi bật nhất trong bức tranh nông thôn mới của TP Cần Thơ hiện nay là không để sắp xếp đơn vị hành chính trở thành “điểm nghẽn” phân kỳ phát triển. Trái lại, quá trình tinh gọn bộ máy được tận dụng như một cơ hội để nâng chất tiêu chí, rà soát toàn diện hệ thống cơ chế và chuẩn bị các điều kiện nền tảng cho giai đoạn tiếp theo.
Nhờ giữ được nhịp độ này, dù không còn xét công nhận chuẩn nông thôn mới từ tháng 4/2025, các địa phương vẫn đảm bảo tiến độ, giữ chất lượng tiêu chí và tạo được sự đồng bộ khi bước vào giai đoạn 2026–2030. Khi mô hình chính quyền 2 cấp vận hành ổn định, TP Cần Thơ kỳ vọng sẽ tiếp tục duy trì vị trí dẫn đầu vùng về chất lượng nông thôn mới, với cách làm mới, tầm nhìn dài hạn.
