Cà Mau chủ động ứng phó thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu

Thách thức hiện hữu

Theo thống kê của Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai (Bộ NN-MT), năm 2024, thiên tai gây thiệt hại kinh tế hơn 88.000 tỷ đồng trên cả nước. Các loại hình thiên tai như bão mạnh, mưa lớn kéo dài, lũ quét, sạt lở đất... xuất hiện với tần suất và cường độ cao hơn trung bình nhiều năm. Chỉ trong 9 tháng đầu năm 2025, thiên tai đã làm gần 556.000 ha lúa, hoa màu, cây trồng bị ngập úng, hơn 40.000 ha nuôi trồng thủy sản bị ảnh hưởng, tổng thiệt hại ước gần 34.000 tỷ đồng.

Những con số này là lời cảnh báo mạnh mẽ về tác động ngày càng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu (BĐKH) đối với nông nghiệp, sinh kế chính của người dân Cà Mau nói riêng và ĐBSCL nói chung.

Ông Nguyễn Thành Nam, đại diện Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, cho biết: “Theo kịch bản biến đổi khí hậu đến năm 2100, Cà Mau có thể bị ngập hơn 74% diện tích, còn Kiên Giang (cũ) khoảng 75%. Tình trạng bão, áp thấp nhiệt đới, hạn hán, triều cường ở khu vực này ngày càng rõ rệt”.

Đặc biệt, triều cường đang diễn biến phức tạp, có xu hướng gia tăng về tần suất và cường độ. “Triều cường có thể thấy rõ càng về sau ảnh hưởng càng nặng nề. Dự báo rằm tháng 9 âm lịch tới sẽ còn một đợt triều cường cao hơn nữa”, ông Nam nói và cho biết thêm, trong dài hạn, địa phương cần xây dựng hệ thống đê bao, cống ngăn triều, bố trí máy bơm nhằm bảo vệ khu dân cư và các vùng sản xuất.

Ông Nguyễn Thanh Tùng, Chi cục Trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau, địa phương có thể sẽ đối mặt với tổ hợp bất lợi (bão số 13 + triều cường vượt báo động 3) vào các ngày 7 - 8/11/2025. Dự báo này do Hải quân Mỹ phát hành ngày 1/11/2025. Nếu xảy ra, đây sẽ là một trong những đợt thời tiết cực đoan nhất từ đầu năm đến nay, có nguy cơ gây ngập diện rộng tại các huyện ven biển.

Biến đổi khí hậu, thách thức và cơ hội tái cơ cấu

Theo Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau, BĐKH là “một thách thức hiện hữu nhưng cũng là cơ hội để tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng bền vững hơn”. Cụ thể, những tác động khắc nghiệt buộc địa phương phải chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, hướng đến sản xuất nông nghiệp thích ứng khí hậu, giảm phát thải và tiết kiệm tài nguyên nước.

Cà Mau đang tập trung tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với phát triển kinh tế xanh - sinh thái, đẩy mạnh các mô hình sản xuất tôm - lúa, lúa chịu mặn, trồng rừng ngập mặn kết hợp nuôi thủy sản, mô hình sinh kế ven biển và chuyển đổi sinh kế cho người dân bị ảnh hưởng bởi xói lở, sạt lở.

Cùng với đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường Cà Mau, cũng xác định việc ứng dụng khoa học công nghệ, quản lý tài nguyên nước thông minh và nâng cao năng lực phòng chống thiên tai là những nhiệm vụ cấp bách hiện nay.

Ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia, cho biết thời tiết hiện nay “mưa bão bất thường, lũ chồng lũ, bão chồng bão liên tục, thậm chí mưa lũ vượt mức lịch sử như ở Huế”. Theo ông, trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, sản xuất nông nghiệp không thể dựa vào kinh nghiệm cũ mà cần có tri thức, công nghệ và sự phối hợp chặt chẽ của hệ thông Khuyến nông Quốc gia.

“Thời nay cầm điện thoại lên là cả thế giới ở đó rồi. Vấn đề là hướng khai thác, tiếp cận và triển khai giải pháp như thế nào. Người làm nông nghiệp, từ trồng trọt, chăn nuôi đến thủy sản, phải có tư duy mới, học hỏi và ứng dụng kỹ thuật thích ứng khí hậu”, ông Thanh nhấn mạnh.

Theo bà Nguyễn Thị Hải, Trưởng phòng Khuyến nông, Chăn nuôi và Thú y (Trung tâm Khuyến nông quốc gia), trong những năm gần đây, biến đổi khí hậu đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống và sản xuất của người dân ĐBSCL, trong đó có Cà Mau.

“Điều quan trọng là làm thế nào để giảm thiểu thiệt hại trong sản xuất nông nghiệp. Cần lồng ghép xây dựng các mô hình sinh kế thích ứng với biến đổi khí hậu, nâng cao năng lực cho hệ thống khuyến nông và người dân trong ứng phó thiên tai, hỗ trợ khôi phục sản xuất sau thiên tai”, bà Hải nói.

Một số mô hình đã được Trung tâm Khuyến nông quốc gia và các địa phương triển khai như trồng lúa chịu mặn, nuôi tôm - rừng, chăn nuôi tiết kiệm nước, nuôi cá rô phi trong ao nổi… Những mô hình này bước đầu mang lại hiệu quả rõ rệt, góp phần ổn định sinh kế và giảm rủi ro cho người dân vùng chịu ảnh hưởng nặng nề của BĐKH.

Hướng đến tương lai bền vững

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Cà Mau, tỉnh đang phải đối mặt với hàng loạt thách thức nghiêm trọng như nước biển dâng, xâm nhập mặn, sạt lở bờ biển và bờ sông, hạn hán, thiếu nước ngọt. Nhiều khu vực vùng ngọt hóa, vùng rừng phòng hộ ven biển đang bị xói mòn nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến hạ tầng dân sinh và sản xuất.

Trước thực tế đó, Cà Mau xác định phòng chống thiên tai không chỉ là nhiệm vụ trước mắt mà còn là chiến lược lâu dài, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa các ngành, các cấp và sự tham gia của cộng đồng.

Tỉnh Cà Mau kiến nghị Chính phủ và các Bộ, ngành Trung ương quan tâm, ưu tiên phân bổ nguồn lực từ các chương trình mục tiêu quốc gia về ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển bền vững ĐBSCL cho Cà Mau. Đồng thời, hỗ trợ địa phương trong việc kêu gọi đầu tư, hợp tác quốc tế về khoa học – công nghệ và tài chính xanh, để triển khai thí điểm và nhân rộng các mô hình thích ứng hiệu quả.

Cùng với đó, tỉnh đề xuất tăng cường công tác truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng, nhất là người dân vùng ven biển, nhằm chủ động hơn trong phòng tránh, giảm nhẹ thiệt hại khi thiên tai xảy ra.

Thực tiễn ở Cà Mau cho thấy, BĐKH là một thách thức lớn, song nếu biết chủ động thích ứng, chuyển đổi sinh kế và khai thác hợp lý tài nguyên tự nhiên, địa phương vẫn có thể phát triển bền vững.