Bức bối nguồn nước Tây Gia Lai: [Bài 1] 86% diện tích canh tác... trông trời

Nhiều cái nhất mà thiếu công trình thủy lợi

Theo ông Đoàn Ngọc Có, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai, vùng Tây Gia Lai (tỉnh Gia Lai cũ) có 845.000 ha đất sản xuất nông nghiệp, đứng tốp đầu cả nước; trong đó, có 75.000 ha đất sản xuất lúa. Ngoài ra, vùng Tây Gia Lai còn có vùng nguyên liệu mía 40.600 ha, nơi có diện tích mía cao nhất cả nước và gần 80.000 ha sắn (mì), cũng là địa phương có diện tích sắn lớn nhất nước.

Bên cạnh đó, vùng Tây Gia Lai còn có 36.000 ha rau và khoảng 28.000 ha đậu đỗ các loại. Đặc biệt, vùng Tây Gia Lai có 34.000 ha cây ăn quả, như: Chanh leo, sầu riêng, bơ, chuối già hương Nam Mỹ, nhãn, xoài và các loài cây có múi khác.

“Theo định hướng, đến năm 2030 diện tích cây ăn quả của vùng Tây Gia Lai sẽ tăng lên 90.000 - 100.000 ha, đưa vùng này thành 1 trong những thủ phủ cây ăn quả của cả nước, mang lại giá trị xuất khẩu cao. Ngoài ra, vùng Tây Gia Lai hiện có 106.000 ha cà phê; trong đó, đã có khoảng 56.000 ha cà phê được sản xuất theo tiêu chuẩn xuất khẩu. Hiện nay, cà phê của vùng Tây Gia Lai đã xuất khẩu sang thị trường Mỹ, EU, Nhật Bản… mang lại giá trị xuất khẩu khoảng 621 triệu USD/năm. Vùng Tây Gia Lai còn có khoảng 84.000 ha cao su và gần 8.000 ha hồ tiêu”, ông Đoàn Ngọc Có cho hay.

Tiềm năng phát triển nông nghiệp của vùng Tây Gia Lai lớn là vậy, mà hiện mới chỉ có 68.000 ha đất sản xuất được chủ động nước tưới, tương đương với 14%, đồng nghĩa còn 777.000 ha đất canh tác thiếu nước tưới.

Đơn cử, vùng nguyên liệu mía ở vùng Tây Gia Lai có đến 40.600 ha, nhưng hiện mới chỉ có 5-10% diện tích mía được chủ động nước tưới, còn lại chủ yếu trông vào nước trời. Hiện năng suất mía bình quân ở vùng này đạt đến 75 tấn/ha, giá như vùng nguyên liệu mía đầy đủ nước tưới thì năng suất mía ắt sẽ còn cao hơn, người trồng mía có cơ hội làm giàu. Do đó, bài toán về nước tưới cho nông nghiệp ở vùng Tây Gia Lai đang là nỗi lo lớn của lãnh đạo tỉnh Gia Lai hiện nay.

Nhiệm vụ cấp bách

Trước thực trạng trên, tại Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Gia Lai (sau sáp nhập), Bí thư Tỉnh ủy Gia Lai Hồ Quốc Dũng đã đặt vấn đề giải bài toán nước tưới của tỉnh Gia Lai cũ (vùng Tây Gia Lai hiện nay).

Bí thư Tỉnh ủy Gia Lai cho rằng, vùng Tây Gia Lai có tiềm năng phát triển sản xuất nông nghiệp là rất lớn, nên không thể để vùng đất này thiếu nước tưới. Vì thế, đầu tư hệ thống tưới phục vụ nông nghiệp cho vùng Tây Gia Lai được xác định là một trong 10 nhiệm vụ trọng tâm trong 6 tháng cuối năm 2025.

Bí thư Tỉnh ủy Gia Lai Hồ Quốc Dũng chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh phải đề xuất ngay việc xây dựng hệ thống tưới cho hồ chứa ở vùng Tây Gia Lai để đảm bảo nhu cầu nước tưới. Để giải quyết căn cơ bài toán nước tưới, tỉnh Gia Lai đặt vấn đề cần đầu tư hệ thống thủy lợi cho vùng Tây Gia Lai với tổng kinh phí ước tính 17.000 tỷ đồng.

“Chúng tôi sẽ tranh thủ tận dụng nguồn vốn trung ương, vốn của tỉnh hoặc vốn vay ODA. Việc giải quyết nguồn nước tưới cho vùng Tây Gia Lai là hết sức quan trọng để vùng này bức phá, phát triển nông nghiệp bền vững “, ông Dũng khẳng định.

Theo chỉ đạo của Bí thư Tỉnh ủy Gia Lai, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh này lập tức tổ chức khảo sát và đề xuất kế hoạch xây dựng một số công trình gồm: Hồ chứa Ia Ake ở xã Phú Thiện, hồ này tưới được cho 10.000 ha đất nông nghiệp.

Theo ông Vũ Ngọc An, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai, công trình hồ chứa Ia Ake còn một vướng mắc là khi lòng hồ dâng nước thì sẽ làm ngập diện tích đất sản xuất của người dân trong lòng hồ, về vấn đề này Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai đã làm việc với UBND xã Phú Thiện; hai là hệ thống kết nối điều hòa gữa đập dâng Thượng A Yun và hồ Đăk Pờ Tó; ba là đề xuất đầu tư xây dựng công trình thủy lợi Đăk Pơ Pho ở xã Chơ Nol; bốn là công trình thủy lợi hồ Suối Nơ ở xã Tơ Tung và xã Kông Pơ La. “Bốn công trình nói trên trước đây đã được đưa vào đầu tư công của tỉnh Gia Lai cũ, nhưng vì tỉnh chưa có kinh phí nên chưa thực hiện được”, ông Vũ Ngọc An cho hay.

Ông Phạm Anh Tuấn, Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai lo lắng: “Đáng quan ngại nhất là do không chủ động được nước tưới, nên hiện nông dân vùng Tây Gia Lai đang khai thác triệt để hệ thống nước ngầm để phục vụ sản xuất nông nghiệp, đây là vấn đề nhức nhối, là mối lo lớn của tỉnh Gia Lai”.