Trong bối cảnh môi trường kinh doanh ngày càng phức tạp, chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ các yếu tố chính sách, truyền thông và toàn cầu hóa, việc bảo vệ quyền lợi và hỗ trợ sự phát triển của doanh nghiệp không còn là trách nhiệm riêng lẻ của từng tổ chức hay cá nhân.
Thực tiễn cho thấy, hội, hiệp hội ngành nghề và đội ngũ nhà khoa học đang đóng vai trò ngày càng quan trọng. Hội, hiệp hội (gọi chung là hội), nhà khoa học không chỉ là “người đồng hành” mà còn là “người bảo vệ” chủ động và có trách nhiệm trong việc giữ gìn ổn định và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
Trước đây, hội chủ yếu là nơi tập hợp, chia sẻ thông tin và hỗ trợ chuyên môn. Tuy nhiên, trong thời đại truyền thông phát triển như vũ bão, vai trò này cần được mở rộng và thể hiện rõ nét hơn dưới vai trò khách quan bảo vệ quyền lợi hội viên và người tiêu dùng. Theo đó, hội phải trở thành tiếng nói đại diện và là tuyến phòng thủ đầu tiên khi doanh nghiệp gặp rủi ro từ thông tin sai lệch, cạnh tranh không lành mạnh hoặc vướng mắc pháp lý.
Đã từng có những vụ việc mà một sản phẩm chỉ vì một thông tin chưa kiểm chứng trên mạng xã hội đã bị tẩy chay, thậm chí sụp đổ thị phần trong vài ngày - sự trả giá là rất lớn, không chỉ riêng doanh nghiệp mà cả ngành hàng. Trong hoàn cảnh đó, sự lên tiếng kịp thời, khoa học và khách quan từ các hội chuyên ngành là rất cần thiết, nhằm ổn định tâm lý tiêu dùng, bảo vệ doanh nghiệp và hình ảnh của cả ngành hàng.
Hội còn giữ vai trò là cầu nối giữa doanh nghiệp và nhà nước, qua đó góp phần điều chỉnh, hoàn thiện chính sách từ thực tiễn. Thông qua việc tổng hợp kiến nghị, đề xuất và phản biện chính sách, hội giúp tiếng nói của doanh nghiệp đến được với các cơ quan lập pháp một cách chính xác và kịp thời - hiện có nhiều hội thể hiện rất tốt vai trò này.
Ngoài ra, nhiều hội đã chủ động xây dựng các bộ tiêu chuẩn chất lượng, quy tắc đạo đức nghề nghiệp để điều tiết ngành từ bên trong, tạo niềm tin cho thị trường và đối tác quốc tế.
Không chỉ bảo vệ, hội còn là nền tảng kết nối doanh nghiệp với nhau và với các nguồn lực bên ngoài như: công nghệ, vốn, đối tác quốc tế… Thông qua các hoạt động xúc tiến thương mại, đào tạo chuyên sâu, hội chợ, hội thảo, các doanh nghiệp hội viên có cơ hội chia sẻ, học hỏi, hợp tác và cùng nâng cao năng lực cạnh tranh.
Khi xảy ra các tranh chấp liên quan đến chất lượng sản phẩm, môi trường, an toàn tiêu dùng…, tiếng nói sớm từ nhà khoa học là yếu tố then chốt để định hướng dư luận và cung cấp căn cứ khoa học.
Thực tế cho thấy, nhiều vụ khủng hoảng truyền thông xảy ra không chỉ vì thông tin sai lệch, mà còn do thiếu một tiếng nói khoa học độc lập và đáng tin cậy để làm rõ vấn đề. Nếu các nhà khoa học được mời tham gia sớm, bằng kết quả nghiên cứu, phân tích kỹ thuật và dữ liệu thực nghiệm, họ có thể giúp bảo vệ uy tín doanh nghiệp, đồng thời tăng cường lòng tin của người tiêu dùng.
Một số vụ việc tranh chấp pháp lý phức tạp có thể kéo dài nếu thiếu bằng chứng khoa học xác thực. Sự tham gia của nhà khoa học trong việc phân tích dữ liệu, đánh giá tác động môi trường, kiểm nghiệm sản phẩm… không chỉ hỗ trợ pháp lý mà còn giúp minh bạch hóa hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Để phát huy vai trò của cả hai lực lượng trên, cần thiết lập một cơ chế hợp tác ba bên: doanh nghiệp - hội - nhà khoa học. Trong đó, hội đóng vai trò điều phối, huy động và định hướng; nhà khoa học đảm nhiệm vai trò chuyên gia phản biện và tư vấn kỹ thuật; doanh nghiệp là trung tâm của hoạt động, là bên hưởng lợi và cũng là đối tác đầu tư ngược trở lại vào tri thức và công nghệ.
Các đề xuất cụ thể bao gồm: Thành lập hội đồng chuyên gia độc lập trực thuộc các hiệp hội, với sự tham gia thường trực của nhà khoa học; xây dựng quỹ bảo vệ hội viên - hỗ trợ truyền thông, pháp lý, kiểm nghiệm độc lập khi có khủng hoảng; tổ chức các diễn đàn định kỳ để cập nhật công nghệ, phổ biến kiến thức, đồng thời tạo không gian chia sẻ giữa nhà khoa học và doanh nghiệp.
Doanh nghiệp không thể đứng một mình trong hành trình phát triển và bảo vệ mình trước các rủi ro ngày càng đa dạng. Cần có sự đồng hành, phối hợp và hỗ trợ từ các tổ chức đại diện như hội ngành nghề và từ nền tảng tri thức vững chắc mà giới khoa học mang lại.
Sự gắn kết chặt chẽ và chiến lược giữa ba lực lượng này không chỉ là yêu cầu trước mắt, mà còn là điều kiện tiên quyết để nền kinh tế Việt Nam xây dựng được một hệ sinh thái kinh doanh vững mạnh, lành mạnh, minh bạch và có sức cạnh tranh quốc tế.
