Bảo tàng Hà Nội mở cửa trưng bày 'Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối'

Di tích Vườn Chuối (xã Hoài Đức, TP Hà Nội) là địa điểm khảo cổ tiêu biểu cho thời đại Kim khí ở Hà Nội và miền Bắc Việt Nam. Những kết quả nghiên cứu đã chứng minh về sự hiện diện của một làng cổ phát triển liên tục cách nay gần 4.000 năm, qua nhiều giai đoạn từ Văn hóa Phùng Nguyên - Đồng Đậu - Gò Mun đến Đông Sơn và Hậu Đông Sơn trên đất Thăng Long - Hà Nội.

Từ khi được phát hiện vào năm 1969 đến nay, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đã phối hợp với các cơ quan chuyên môn thực hiện 11 lần khai quật với tổng diện tích 7.555m². Đặc biệt, cuộc khai quật khu vực phía Tây từ tháng 3/2024 - 3/2025 trên diện tích 6.000m² đã làm xuất lộ cơ bản không gian phân bố, những dấu tích quan trọng liên quan đến khu vực cư trú, dấu tích sinh hoạt hàng ngày, các công xưởng chế tác đồ đá, đồ gỗ, nơi chôn cất người chết và nhiều di vật tiêu biểu của giai đoạn văn hóa Tiền Đông Sơn - Đông Sơn.

Nhằm tổng kết, đánh giá những kết quả nghiên cứu về di tích này và giới thiệu những giá trị đặc trưng riêng biệt, cùng những nhận thức mới về lịch sử Thăng Long - Hà Nội giai đoạn nhà nước sớm từ di tích Vườn Chuối, Sở Văn hóa và Thể thao đã chỉ đạo Bảo tàng Hà Nội tổ chức trưng bày chuyên đề “Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối”.

Tại sự kiện, đại diện Bảo tàng Hà Nội đã công bố Quyết định số 3134/QD-UBND ngày 23/6/2025 của UBND Thành phố Hà Nội về việc: Quyết định "Về việc xếp hạng di tích lịch sử - văn hoá và danh lam thắng cảnh trên địa bàn Thành phố Hà Nội" đối với Di tích khảo cổ di chỉ Vườn Chuối, xã Hoài Đức, Hà Nội.

Ban tổ chức cũng ra mắt ấn phẩm sách “Khám phá Vườn Chuối (Hà Nội) qua mùa khai quật năm 2024 - 2025”, trong đó giới thiệu: Hành trình khám phá di tích; giới thiệu những phát hiện và nhận thức mới từ kết quả khai quật nghiên cứu năm 2024 - 2025, khẳng định Vườn Chuối là nơi hội tụ và kết tinh giá trị văn hoá Việt cổ và sức sống từ di sản khảo cổ Vườn Chuối trong cuộc sống đương đại.

Phát biểu tại sự kiện, Giám đốc Bảo tàng Hà Nội Nguyễn Tiến Đà cho biết, từ đầu tháng 4/2025 đến nay, Bảo tàng Hà Nội phối hợp với Viện Khảo cổ học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội tiếp tục chỉnh lý, nghiên cứu hệ thống di tích, di vật đã thu thập từ cuộc khai quật phía Tây Vườn Chuối năm 2024. 

Nghiên cứu mặt bằng cư trú của cư dân Vườn Chuối cho thấy quá trình mở rộng và phát triển liên tục của một làng Việt cổ qua các thời kỳ lịch sử. Từ hình thái tụ cư ban đầu trên địa hình cao của các gò đất, với hệ thống hào bao quanh gắn với các dòng chảy tự nhiên, không gian cư trú dần mở rộng xuống các khu vực thấp lân cận và xuất hiện loại hình nhà sàn, nhà dài. Những tư liệu này tiếp tục khẳng định sự hiện diện của một xã hội có tổ chức, với sự phân công lao động đạt trình độ tương đối cao.

Đợt chỉnh lý năm 2025 đã xử lý khối lượng di vật rất lớn từ đợt khai quật năm 2024, gồm: trên 15.000 tấn gốm mảnh, gần 5.000 tấn đất chứa mẫu di tích thực vật và khoảng 15.000 hiện vật thuộc các nhóm chất liệu đá, đồng, gốm, gỗ, xương, sắt… trải qua nhiều giai đoạn văn hoá khác nhau.

"Những tư liệu từ cuộc khai quật năm 2024 và đợt chỉnh lý khoa học năm 2025 tiếp tục bổ sung nguồn sử liệu, khẳng định giá trị lịch sử - văn hóa đặc biệt quan trọng của di tích Vườn Chuối trong thời đại Kim khí ở miền Bắc Việt Nam. Địa điểm Vườn Chuối là di chỉ cư trú, mộ táng và là khu công xưởng thủ công phát triển liên tục qua các giai đoạn văn hóa Phùng Nguyên - Đồng Đậu - Gò Mun - Đông Sơn và Hậu Động Sơn. Vườn Chuối là đại diện tiêu biểu cho một ngôi làng mang đậm dấu ấn cư dân nông nghiệp trồng lúa nước, những người đã đến khai phá, chiếm lĩnh và làm chủ vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng từ gần 4.000 năm trước, tạo tiền đề cho sự hình thành Nhà nước sơ khai của người Việt cổ", ông Nguyễn Tiến Đà nhấn mạnh.

Nội dung trưng bày gồm 5 phần: Hành trình khám phá; Hội tụ và kết tinh các nền văn hóa; Bảo vệ, phát huy giá trị di sản di chỉ Vườn Chuối; Các nhà khoa học gắn với Vườn Chuối; Góc trải nghiệm làm nhà khảo cổ học.

Trưng bày giới thiệu gần 1.000 tài liệu, hiện vật, tư liệu, hình ảnh và bản đồ họa mô phỏng các loại hình hiện vật, đời sống sinh hoạt của cư dân làng cổ Vườn Chuối, được sưu tầm, khai quật và nghiên cứu trong nhiều năm qua tại di tích Vườn Chuối. Trong nghệ thuật trưng bày, sử dụng công nghệ trình chiếu 3D, 3D mapping; trình chiếu phim ngắn tái hiện về đời sống sinh hoạt cư dân Tiền Đông Sơn và Đông Sơn.