Ông Trần Văn Lương, Chủ tịch UBND xã Tân Thủy (Lệ Thủy, Quảng Bình) xuyên trưa đưa chúng tôi đến các hộ dân đang phải vất vả với chuyện thiếu nước sạch trong sinh hoạt hằng ngày. “Có cụm dân cư nước mát phun chảy quanh năm, nhưng lại ẩn chứa nhiều căn bệnh nguy nan làm bà con vô cũng lo lắng", ông Lương nói giọng như chùng xuống.
Nước giếng khoan của bà con Tân Thủy bị nhiễm phèn nặng nhưng vẫn phải sử dụng hằng ngày. Ảnh: T. Phùng.
Mua nước dùng như… nhà giàu có
Xã Tân Thủy hiện có trên 1.500 hộ dân được phân bố trong 12 thôn. Vì địa hình bán sơn địa nên xã có 4 thôn thuộc vùng gò đồi và 8 thôn vùng giữa. Hàng chục năm nay, tại 4 thôn vùng đồi, người dân dùng nước giếng đào sâu đến trên 10m. Những năm hè với những trận nắng nóng kéo dài, cơ bản giếng đào cũng cạn hoặc chỉ còn ít nước đáy.
Ông Trần Văn Lương, Chủ tịch UBND xã Tân Thủy cho hay: “Do nước giếng cạn, bà con chủ yếu phải mua nước đóng thùng 20 lít dùng trong những tháng mùa hè nên khá tốn kém và vất vả”.
Tại các thôn vùng giữa, giếng đào chỉ có nước phèn nên không dùng được, bà con cơ bản thuê thợ về khoan giếng có độ sâu trên 30m. Dù sâu đến vậy, nhưng nước giếng khoan bơm lên nhiễm phèn có màu vàng mà mắt thường cũng nhìn thấy được.
Gia đình bà Võ Thị Bốn (thôn Tân Lạc, xã Tân Thủy) có cái giếng khoan dùng được gần 20 năm nay. Bà bảo giếng bị nhiễm phèn từ khi mới khoan chứ không phải bây giờ. Thấy nước giếng như vậy, gia đình xây bể lọc theo kiểu truyền thống là dùng than, cát, đá cuội. Nước sau khi lọc nhìn cũng trong nên dùng an tâm hơn.
Cách đây mấy năm, gia đình mua cái máy lọc nước về để lọc lấy nước ăn. Anh Nguyễn Văn Thành (con trai bà Bốn), mở máy lọc chỉ cho chúng tôi xem chiếc cọc lọc đã thành màu vàng đậm. Anh Thành nói: “Nước dù đã được lọc qua bể nhưng đưa vào máy mới biết là bẩn. Vì những cọc lọc mới chỉ dùng được khoảng hai tuần là phải thay vì phèn bám vàng rồi”.
Những ngày hè nắng gắt, nước sinh hoạt thiếu, anh Thành và nhiều người dân trong thôn phải chạy xe máy đến 3 cây số lên khe Động Ếm để lấy nước khe về dùng. Mỗi chuyến đi chở được hai can nhựa nước (mỗi can 20 lít) về dùng nấu cơm, đun nước uống cũng đủ cho cả nhà. “Khi bận việc, không đi chở được thì phải mua nước đóng bình để dùng. Mỗi ngày cũng hết mấy chục ngàn đồng tiền nước. Ở nông thôn mà phải mua nước bình về dùng như nhà giàu có thì thiệt là khổ”, anh Thành than thở nói.
Có khu dân cư ngoài nước bị nhiễm phèn còn chứa chất ăn mòn kim loại kiểu như axit. Tại trường mầm non xã Tân Thủy, khi mới được xây dựng, chính quyền địa phương đã khoan giếng để lấy nước cho con em và giáo viên dùng. Nhưng khoan đến giếng thứ 4 thì mới có nước.
Nước được bơm lên bể chứa và sử dụng qua hệ thống vòi trong nhà bếp, nhà vệ sinh. Khi bàn giao công trình, nhà thầu tá hỏa vì các thiết bị như vòi rửa, vòi nước… đều bị ố loang lổ như đồ đã qua sử dụng nên không bàn giao được. Qua xác minh thì mới thấy các thiết bị này ố hoen do nước bẩn.
Hệ thống bể chứa nước để lắng lọc tại Trường Mầm non xã Tân Thủy. Ảnh: T. Phùng.
Ông Nguyễn Văn Xị, nhân viên bảo vệ trường đưa chúng tôi ra khu bể lọc nước phía sau nhà ăn. Ở đây có 3 bể xi măng hình tròn lớn chứa hàng chục khối nước. Nước từ giếng khoan được bơm lên bể lắng lọc và chảy sang bể thứ hai, bể thứ ba. Từ bể thứ ba, nước được bơm lên dùng cho việc sinh hoạt. Cô giáo Nguyễn Thị Thúy (giáo viên của trường), cho hay: Trường có gần 350 học sinh bán trú. Hằng ngày, phải mua nước đóng bình về sử dụng. Thật vất vả cho các con, nhà trường và phụ huynh”.
Nước trong mát nhưng ủ bệnh hiểm nghèo?
Thôn Tân Ninh (xã Tân Thủy) có hơn 250 hộ dân đều trong tình trạng thiếu nước sạch nghiêm trọng. Ngoài việc tăng chi phí thay cọc lọc của máy lọc nước thì bà con cũng phải mua thêm nước đóng bình 20 lít về dùng.
Riêng tại xóm Quèn (thôn Tân Ninh) lại có câu chuyện khác. Xóm Quèn có hơn 20 hộ dân sinh sống. Các gia đình ở đây dùng nước giếng khoan. Giếng khoan vào độ sâu trên 30m thì gặp mạch nước. Quan sát bằng mắt thường thì nước từ giếng khoan rất trong và mát. Điều kỳ lạ là giếng khoan ở xóm Quèn không cần bơm mà nó cứ tự chảy “quanh năm suốt tháng” như vậy. Bà con bắt ống dẫn vào bể hoặc lắp van khóa, khi cần dùng thì mở khóa và nước chảy ra y như nước sinh hoạt ở phố.
Nhà bà Dương Thị Tới (xóm Quèn) nằm lọt trong tán cây ăn quả xanh mướt trong nắng. Bà đưa chúng tôi ra bể nơi có vòi nước giếng khoan chảy đêm ngày. Bà bảo nước ở đây cũng lạ. Vào mùa hè thì mát lạnh, mùa đông thì ấm nên có tắm cũng không cần phải đun.
Nước giếng khoan tại xóm Quèn chảy quanh năm nhưng bà con cho là ẩn chứa bệnh tật hiểm nghèo. Ảnh: T. Phùng.
Chúng tôi lấy ca nhựa múc nước từ bể rửa chân tay. Ai cũng tấm tắc khen nước trong và mát, nhưng giọng bà Tới lại đượm buồn. Bà bảo, trước đây, bà con thấy nước như vậy thì mừng lắm. Cả xã chỉ có xóm Quèn này mới được trời cho nguồn nước quý như vậy. Nhưng sau này mới biết, nước đem đun sôi để nguội thì dưới đáy nồi có lớp cặn lợn cợn. Nhưng khi đó, không có bể lọc, không có nước đóng bình thì bà con cứ dùng thôi. Dần dà, người dân xóm Quèn phát sinh nhiều bệnh hiểm nghèo lắm. “Cả thôn có 23 nóc nhà thì quá phân nửa là gia đình có người mắc bệnh ung thư rồi mất. Có gia đình cả hai vợ chồng đều mắc bệnh, thương lắm”, giọng bà Tới nhỏ dần.
Cũng theo bà Tới, sau khi người dân phản ánh nguồn nước trong mát quanh năm nhưng có thể là tác nhân gây bệnh hiểm nghèo, có hai lần người ta về lấy mẫu nước đi xét nghiệm (bà cũng không nhớ là cơ quan, tổ chức nào), rồi sau đó cũng không có thông tin phản hồi gì.
Ông Trần Văn Lương cũng cho hay, mới đây, chính quyền địa phương cũng đã có văn bản gửi lên trên đề nghị hỗ trợ bà con xét nghiệm mẫu nước. “Điều bà con mong ngóng nhất là được ưu tiên dự án nước sạch. Địa hình, địa thế ở Tân Thủy cũng không phải là khó khăn trong việc tìm nguồn nước và xây dựng tuyến đường ống đưa nước sạch về cho bà con”, ông Lương nói.
Trước phản ánh của bà con, ông Bùi Thái Nguyên, Giám đốc Trung tâm nước sạch và vệ sinh môi trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Bình), đã chỉ đạo phòng chuyên môn khẩn trương lấy mẫu nước và gửi cơ quan chức năng xét nghiệm để có thông tin sớm cho người dân. “Chúng tôi cũng sẽ lập dự án xây dựng công trình nước sạch trình cấp có thẩm quyền xem xét, phê duyệt. Mong sao sớm đưa được nước sạch về cho bà con nhân dân Tân Thủy”, ông Nguyên cho hay
