Giáo dục gắn với phát triển bền vững
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và suy thoái môi trường ngày càng trở thành thách thức toàn cầu, việc tìm kiếm những mô hình giáo dục bền vững đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Một trong những sáng kiến được cộng đồng quốc tế đánh giá cao là Chương trình Eco-Schools, hay còn gọi là Trường học sinh thái.
Các em học sinh Trường Trung học cơ sở Genesis Hà Nội - trường đạt giải Nhất Trường học sinh thái ASEAN 2024 hạng mục Trung học cơ sở - đang học về phân loại rác. Ảnh: Trà My.
Trường học sinh thái được thiết kế theo phương pháp 7 bước với tính hệ thống chặt chẽ: từ việc thành lập ban điều phối trong nhà trường, tiến hành đánh giá môi trường, lập kế hoạch hành động, đến việc tích hợp kiến thức vào chương trình giảng dạy, theo dõi và đánh giá kết quả.
Khởi nguồn từ Tổ chức Giáo dục Môi trường Quốc tế (Foundation for Environmental Education – FEE) từ năm 1994, chương trình Trường học sinh thái đã nhanh chóng lan tỏa đến hơn 67 quốc gia, với hơn 51.000 trường học và khoảng 19 triệu học sinh tham gia.
Một điểm nổi bật là mỗi trường tham gia đều xây dựng một bộ quy tắc sinh thái do chính học sinh và giáo viên cùng đề xuất, nhằm cụ thể hóa cam kết hành động. Nhờ đó, môi trường học đường không chỉ là nơi truyền đạt kiến thức mà còn là không gian thực hành các giá trị xanh, nơi những hạt giống về trách nhiệm và tình yêu thiên nhiên được gieo mầm từ rất sớm.
Việc nhân rộng mô hình Trường học sinh thái tại Việt Nam hiện nay mang ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh Chính phủ đã ban hành Chương trình Hành động Quốc gia về Biến đổi Khí hậu đến năm 2050 (NPAP). Đây là chiến lược tổng thể đặt ra yêu cầu giáo dục, nâng cao nhận thức và phát triển năng lực cộng đồng trong ứng phó với biến đổi khí hậu.
Trường học sinh thái đã trở thành công cụ hữu hiệu hiện thực hóa mục tiêu này. Học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn trực tiếp tham gia vào các hoạt động quản lý rác thải, tiết kiệm năng lượng, bảo tồn đa dạng sinh học, từ đó hình thành nền tảng ứng xử bền vững trong suốt cuộc đời.
Tại Việt Nam, dấu ấn quan trọng được ghi nhận từ tháng 10/2024 khi Bộ Nông nghiệp và Môi trường chính thức phát động Giải thưởng ASEAN Eco-Schools Việt Nam 2024. Giải thưởng này nằm trong khuôn khổ hợp tác với ASEAN, nhằm lựa chọn và vinh danh các trường có thành tích nổi bật trong việc thực hiện mô hình sinh thái theo tiêu chí chung của khu vực. Đặc biệt, sự đồng hành của Quỹ Vì Tương lai Xanh của Vingroup đã tạo thêm nguồn lực tài chính và truyền thông, giúp chương trình đi vào thực chất và lan tỏa sâu rộng.
Là một trong những trường vinh dự nhận Giải thưởng Trường học Sinh thái ASEAN 2024, Trường THCS Genesis Hà Nội đã xuất sắc giành Giải Nhất ở hạng mục Trung học cơ sở. Theo thầy Phan Anh, Giám đốc Hệ thống Giáo dục Genesis, Hiệu trưởng Trường THCS Genesis Hà Nội, hành trình duy trì và phát huy các chiến lược xây dựng “ngôi trường xanh” dường như được tiếp thêm sức mạnh khi các tiêu chí của Ban tổ chức hoàn toàn trùng khớp với mục tiêu mà thầy và trò nhà trường đang kiên định theo đuổi.
“Đây không chỉ là một phần thưởng danh giá, mà còn là sự công nhận và nguồn động viên to lớn để chúng tôi tiếp tục bền bỉ trên hành trình giáo dục xanh”, thầy Phan Anh nhấn mạnh.
Tương tự Trường THCS Genesis Hà Nội, Trường THPT Nguyễn Huệ (Yên Bái) đã xuất sắc giành Giải Nhì hạng mục Trung học cơ sở. Hiệu trưởng Nguyễn Thị Thu chia sẻ: "Giải thưởng là sự ghi nhận xứng đáng cho nỗ lực của thầy và trò trong thời gian qua, đồng thời lan tỏa những năng lượng tích cực để tập thể giáo viên, nhân viên và học sinh tiếp tục kiên trì xây dựng, duy trì Trường THPT Nguyễn Huệ theo hướng sinh thái bền vững, phù hợp tiêu chí ASEAN và không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục trong tương lai".
Không chỉ là một giải thưởng, chương trình còn mang tính chiến lược khi kết nối mạng lưới trường sinh thái Việt Nam với hệ thống ASEAN nhằm khuyến khích ngày càng nhiều trường tham gia, chia sẻ kinh nghiệm và nhân rộng mô hình. Điều này không chỉ góp phần khẳng định vai trò tiên phong của Việt Nam trong hợp tác khu vực mà còn củng cố sức mạnh mềm thông qua giáo dục.
Vòng tròn tích cực lan tỏa lối sống xanh
Ý nghĩa của Trường học sinh thái có thể nhìn thấy rõ từ chính sự thay đổi trong nhận thức và hành vi của học sinh. Các em không chỉ học cách phân loại rác, tái chế vật liệu hay trồng cây xanh trong khuôn viên trường, mà còn mang tinh thần ấy về gia đình, lan tỏa đến cộng đồng. Đây chính là vòng tròn tích cực, khi từ những hành động nhỏ trong lớp học đã dần hình thành thói quen, trở thành một phần của lối sống xanh.
"Trường Genesis luôn định hướng với 'tuyên ngôn' Trường học của những sáng kiến xanh. Trường luôn có những hoạt động, dự án ý nghĩa về môi trường, không chỉ dành cho các học sinh mà còn cho các phụ huynh. Với mục đích để các em không đơn độc trên con đường đi tới phát triển bền vững, các phụ huynh cũng sẽ đồng hành và tham gia vào các dự án", thầy Phan Anh, Giám đốc hệ thống giáo dục Genesis, Hiệu trưởng trường THCS Genesis Hà Nội chia sẻ.
Học sinh Trường THPT Nguyễn Huệ, TP. Yên Bái - một trong những trường đạt giải Nhì Trường học sinh thái ASEAN 2024 hạng mục Trung học phổ thông - tham gia tổng vệ sinh. Ảnh: Nguyễn Thu.
Từ góc nhìn giáo dục, Trường học sinh thái giúp học sinh phát triển toàn diện hơn. Các em được rèn luyện khả năng lãnh đạo, tư duy phản biện, kỹ năng làm việc nhóm và tinh thần trách nhiệm với cộng đồng. Những năng lực này rất cần thiết trong bối cảnh xã hội hiện đại, nơi sự phát triển bền vững đòi hỏi sự tham gia tích cực của thế hệ trẻ. Đồng thời, thông qua các hoạt động cụ thể, sức khỏe thể chất và tinh thần của học sinh cũng được cải thiện, bởi các em gắn bó nhiều hơn với thiên nhiên, giảm áp lực học tập căng thẳng trong không gian khô cứng của lớp học.
Ở tầm khu vực, chương trình cũng thể hiện tinh thần gắn kết ASEAN. Các quốc gia thành viên cùng chung sức xây dựng hệ thống tiêu chí, chia sẻ kinh nghiệm, tổ chức các diễn đàn trao đổi, tạo nên một mạng lưới rộng lớn, nơi những ngôi trường từ Việt Nam, Thái Lan, Malaysia đến Indonesia hay Philippines đều cùng chung một mục tiêu: giáo dục vì sự phát triển bền vững. Sự cộng hưởng ấy không chỉ có ý nghĩa cho từng quốc gia riêng lẻ, mà còn góp phần nâng cao hình ảnh ASEAN như một khối gắn bó, năng động và có trách nhiệm trước các thách thức toàn cầu.
Có thể khẳng định, Giải thưởng Trường học sinh thái không đơn thuần là một danh hiệu trao cho những trường xuất sắc, mà còn là động lực thúc đẩy cả hệ thống giáo dục đổi mới theo hướng bền vững. Đây là hành trình gieo mầm và nuôi dưỡng, nơi những hành động nhỏ bé của học sinh hôm nay sẽ trở thành sức mạnh lớn lao của xã hội ngày mai. Sự khởi đầu từ giáo dục, từ những ngôi trường thân thiện môi trường, chính là câu trả lời căn bản và lâu dài nhất.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường giao Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan, Quỹ Vì tương lai xanh tổ chức Giải thưởng trường học sinh thái ASEAN Việt Nam năm 2024 - Trường học không rác thải nhựa. Mọi thông tin liên quan đến Giải thưởng bạn đọc xem trên Báo điện tử nongnghiepmoitruong.vn, trang web của Giải thưởng ecoschool.vn hoặc Nhà báo Nguyễn Quỳnh Chi, SĐT: 0967181555, email: nquynhchi.00@gmail.com.
