Nhiều nước châu Á ủng hộ công nghệ chỉnh sửa gen trên thực vật

Trong bối cảnh toàn cầu hóa chuỗi cung ứng nông sản và những thách thức ngày càng lớn về an ninh lương thực, biến đổi khí hậu, nhiều quốc gia phát triển như Vương quốc Anh, Liên minh châu Âu (EU), Úc và New Zealand đã có những bước đi quan trọng trong việc điều chỉnh chính sách và quy định đối với cây trồng được phát triển bằng công nghệ sinh học hiện đại, đặc biệt là công nghệ chỉnh sửa gen.

Thông qua đề xuất về công nghệ gen và lai tạo giống mới

Tại cuộc họp ngày 25/7 vừa qua, các Bộ trưởng Thực phẩm Úc và New Zealand đã phê duyệt Đề xuất P1055 của Hội đồng Tiêu chuẩn Thực phẩm Úc – New Zealand (FSANZ), qua đó chính thức thông qua cải cách lâu nay đối với tiêu chuẩn thực phẩm liên quan đến công nghệ chỉnh sửa gen. Những thay đổi được phê duyệt sẽ giúp hiện đại hóa hệ thống quản lý thực phẩm để phù hợp hơn với các kỹ thuật chọn giống mới (NBTs), bao gồm công nghệ chỉnh sửa gen, đồng thời vẫn bảo đảm an toàn cho sức khỏe cộng đồng.

Điểm quan trọng trong đề xuất được thông qua lần này đó việc thay thế định nghĩa cũ mang tính quy trình là “thực phẩm sản xuất bằng công nghệ gen” bằng định nghĩa mới theo hướng dựa trên sản phẩm lai tạo cuối “thực phẩm biến đổi gen”. Việc thay đổi định nghĩa sẽ "xóa bỏ sự mơ hồ" đối với doanh nghiệp và người tiêu dùng, đồng thời vẫn đảm bảo sức khỏe và an toàn cộng đồng.

Thông qua quy định về kỹ thuật di truyền mới

Trước đó, ngày 14/3/2025, Hội đồng châu Âu đã thông qua nhiệm vụ đàm phán liên quan đến đề xuất của Ủy ban châu Âu về quy định mới đối với cây trồng và thực phẩm có nguồn gốc từ các kỹ thuật di truyền mới (NGTs). Quy định mới nhằm cập nhật luật pháp EU để phù hợp với những tiến bộ khoa học công nghệ trong vài thập kỷ qua, đồng thời thúc đẩy phát triển các giống cây trồng bền vững, có khả năng thích ứng cao với biến đổi khí hậu.

Theo nội dung chính, cây trồng NGT được phân loại thành hai nhóm: NGT loại 1 - có thể hình thành tự nhiên hoặc thông qua các phương pháp lai tạo giống truyền thống - sẽ không trong khung quản lý của sinh vật biến đổi gen; và NGT loại 2 vẫn theo quy trình đánh giá rủi ro, cấp phép và dán nhãn đầy đủ.

Hội đồng Châu Âu đã ủng hộ phần lớn nội dung trong đề xuất của Ủy ban châu Âu về NGT, đồng thời đưa ra một số điều chỉnh nhằm tăng cường bảo vệ sức khỏe, môi trường và giải quyết các vấn đề liên quan đến bảo hộ sáng chế. Theo đó, các quốc gia thành viên EU có quyền từ chối canh tác cây trồng NGT loại 2 trên lãnh thổ của mình và được phép áp dụng biện pháp ngăn chặn sự lan truyền ngoài ý muốn của NGT, đặc biệt trong khu vực canh tác nông nghiệp hữu cơ hoặc có đặc thù địa lý.

Thử nghiệm đồng ruộng lúa mì chỉnh sửa gen

Vào tháng 2/2025, tại Vương quốc Anh, Ủy ban Tư vấn về Phóng thích Môi trường (ACRE) đã phê duyệt thử nghiệm đồng ruộng đối với chín dòng lúa mì chỉnh sửa gen do Đại học Oxford đề xuất. Các dòng lúa mì này ứng dụng công nghệ CHLORAD, được kỳ vọng mang lại năng suất cao hơn và khả năng chống chịu tốt hơn trước điều kiện bất lợi. ACRE khẳng định việc thử nghiệm này đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về an toàn sinh học và không gây tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và môi trường.

Bước tiến về cây trồng chỉnh sửa gen tại Châu Á

Tại châu Á, trong 5 năm trở lại đây, nhiều quốc gia đang cho thấy nỗ lực đẩy nhanh quá trình hoàn thiện khung hướng dẫn pháp lý cho cây trồng chỉnh sửa gen theo hướng khoa học và cởi mở. Chính phủ các nước cho thấy sự ủng hộ rõ rệt đối với công nghệ chỉnh sửa gen trên thực vật - coi đây là giải pháp quan trọng trong chiến lược phát triển của từng quốc gia và ứng phó với tình trạng biến đổi khí hậu đang ngày một gia tăng trong khu vực.

Nhật Bản là một trong những quốc gia tiên phong ở khu vực Châu Á khi cấp phép thương mại hóa cà chua chỉnh sửa gen, mang hàm lượng GABA cao vào năm 2021. Tại Trung Quốc, quy định về cây trồng biến đổi gen bao trùm cả chỉnh sửa gen, tuy nhiên, quy trình và thủ tục cấp phép cho cây trồng chỉnh sửa gen được rút gọn và đơn giản hóa nhiều lần. Vào tháng 5/2025, Ấn Độ cũng đã công bố bước đột phá lịch sử khi phát triển thành công hai giống lúa chỉnh sửa gen đầu tiên trên thế giới sử dụng công nghệ CRISPR-Cas SDN-1.

Tại khu vực Đông Nam Á, nhiều quốc gia đã và đang tiến hành rà soát khung pháp lý và có những bước tiến khá nhanh trong 5 năm vừa qua trong việc đưa ra các hướng dẫn cụ thể đối với công nghệ chỉnh sửa gen. Philippines là quốc gia đi đầu trong khu vực về việc đưa ra hướng dẫn pháp lý từ năm 2022 và hiện tại đã cấp phép sử dụng và thương mại đối với một số loại cây trồng chỉnh sửa gen.

Tiếp đó vào tháng 8/2024, Thái Lan và Singapore đã thông qua quy định pháp lý cho cây trồng này. Vào cuối năm 2024, Cơ quan Giám sát Thực phẩm và Dược phẩm Indonesia đã ban hành Quy định số 19/2024 trong đó bổ sung các hướng dẫn cho công nghệ chỉnh sửa gen - chỉ rõ đây là kỹ thuật sinh học hiện đại cho phép thay đổi gen một cách đơn giản, chính xác và hiệu quả hơn nhằm tạo ra các sản phẩm thực phẩm được cải tiến…