Dấu ấn của khoa học ở vùng dâu tằm Tây Nguyên

Những giống dâu siêu lá, siêu cành

Tây Nguyên là vùng dâu tằm lớn nhất, chiếm trên 80% diện tích cây dâu cả nước, trong đó tập trung chủ yếu tại tỉnh Lâm Đồng. Đây là khu vực rất thuận lợi cho phát triển nghề dâu tằm tơ do có những lợi thế về khí hậu, đất đai, lao động. Đặc biệt, nhờ điều kiện khí hậu thuận lợi nên đây là vùng duy nhất trên cả nước có thể nuôi tằm lưỡng hệ quanh năm, cho ra tơ, kén có năng suất, chất lượng cao.

Theo TS Phan Việt Hà, Phó Viện trưởng phụ trách Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI), Tây Nguyên được ví là “thủ đô” của ngành dâu tằm tơ do có cơ sở hạ tầng phục vụ ngành được đầu tư cơ bản hoàn chỉnh, từ khoa học kỹ thuật đến hệ thống chế biến, tiêu thụ đã được hình thành bài bản.

Những năm qua, sản xuất dâu tằm tại Tây Nguyên có những bước tiến vượt bậc, trong đó có sự đóng góp của khoa học công nghệ, nhất là các nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông lâm nghiệp Lâm Đồng (trực thuộc WASI) - đơn vị khoa học duy nhất về lĩnh vực dâu tằm tơ đứng chân trên địa bàn.

Hiện nay, Trung tâm được giao nhiệm vụ nghiên cứu, thực nghiệm về giống dâu, giống tằm, các lĩnh vực liên quan đến kỹ thuật trồng dâu nuôi tằm, phòng trừ sâu bệnh phù hợp với thực tiễn sản xuất. Trong suốt quá trình hoạt động của Trung tâm, nhiều giống dâu, tằm cùng các tiến bộ kỹ thuật về nuôi tằm do Trung tâm nghiên cứu đã được ngành chức năng công nhận, chuyển giao vào sản xuất, được người sản xuất dâu tằm ở Tây Nguyên đón nhận và đánh giá rất cao.

“Những thành tựu nói trên đã góp phần không nhỏ vào phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương và được các cấp chính quyền ghi nhận”, TS Phan Việt Hà khẳng định.

Những năm gần đây, Trung tâm đã có những thành tựu đáng ghi nhận trong lĩnh vực nghiên cứu, chọn tạo giống dâu. Từ vùng dâu chỉ trồng toàn giống địa phương như bầu đen, bầu trắng có năng suất rất thấp, nay đã phủ kín giống dâu có năng suất, chất lượng cao do Trung tâm lai tạo, chọn lọc. Hiện các giống dâu do Trung tâm chọn tạo đã hoàn toàn chiếm lĩnh diện tích cây dâu tại Tây Nguyên và một số vùng trồng dâu nuôi tằm khác.

“Trung tâm đang chuyển giao đến nông dân bộ giống dâu mới chọn tạo là S7-CB, VA- 201, TBL-03, TBL-05. Đây là những giống dâu được bà con nông dân quen gọi là giống siêu lá và siêu cành. Với ưu thế có năng suất lá cao, có khả năng thích ứng tốt với điều kiện sinh thái, các giống dâu kể trên là lựa chọn số 1 của người trồng dâu trong vùng”, TS Hà cho biết.

Tiến tới chủ động về giống tằm

Để từng bước đáp ứng nhu cầu giống tằm cho sản xuất tại Tây Nguyên, Trung tâm Nghiên cứu Thực nghiệm Nông lâm nghiệp Lâm Đồng còn nghiên cứu, chọn tạo nhiều giống tằm mới như LTQ, TQ112, TN1278, LĐ-09 và gần đây nhất là giống tằm LĐ-22.

Giống tằm TQ112 là giống tằm lưỡng hệ tứ nguyên được cấu thành từ F1 của 2 giống tằm kén bầu Trung Quốc và F1 của 2 giống kén thắt eo của Việt Nam. Giống tằm TQ112 đã được Bộ NN-PTNT (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) công nhận, là giống có năng suất cao (40kg kén/hộp), chiều dài tơ đơn 1.000m, tỷ lệ lên tơ trên 90%. Hệ số tiêu hao 6,8kg kén tươi/kg tơ. Giống tằm TQ112 có thể nuôi trong cả mùa mưa và mùa khô, hiện đã sản xuất và tiêu thụ trên 54.300 hộp trứng, trong đó tại Lâm Đồng trên 5.100 hộp và xuất sang Tajikistan 49.200 hộp…

Các giống tằm còn lại cũng là giống tằm lưỡng hệ, có thể nuôi trong trong cả mùa khô và mùa mưa. Những năm qua, Trung tâm còn triển khai nhiều biện pháp kỹ thuật để nâng cao năng suất, chất lượng lá dâu, năng suất, chất lượng tơ, kén.

“Các quy trình kỹ thuật của Trung tâm nghiên cứu đều đã được công nhận là tiến bộ kỹ thuật. Đặc biệt, tất cả các giống dâu, giống tằm và các quy trình kỹ thuật trên đều được người trồng dâu nuôi tằm đón nhận tích cực”, TS Phan Việt Hà chia sẻ.

Bên cạnh việc chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật đến người trồng dâu nuôi tằm, công tác đào tạo, tập huấn các quy trình kỹ thuật cho người dân và cán bộ khuyến nông cơ sở để thực hiện các chương trình, dự án cũng luôn được Trung tâm quan tâm. Đây là giải pháp hình thành đội ngũ có kinh nghiệm để hướng dẫn, giám sát các hộ dân phát triển nghề trồng dâu nuôi tằm ổn định. 

Thời gian tới, Trung tâm sẽ tăng cường quảng bá, chuyển giao giống dâu mới và các kỹ thuật canh tác phù hợp. Tập trung thực hiện công tác lai tạo, chọn lọc giống dâu theo hướng cho thu hoạch cắt cành và chọn lọc giống dâu chịu hạn. Nghiên cứu, xây dựng các quy trình quản lý thâm canh tổng hợp (ICM) cho cây dâu nhằm giảm công lao động, giảm chi phí đầu vào.

Đồng thời nhập nội các giống tằm nguyên chủng tốt từ Trung Quốc để sản xuất trứng tằm thương phẩm chủ động, có nguồn vật liệu mới phục vụ công tác lai tạo các giống tằm phù hợp với các vùng sinh thái, tiến tới chủ động hoàn toàn về giống.

Song song đó, Trung tâm sẽ tăng cường công tác nghiên cứu, lai tạo giống tằm phù hợp với vùng nuôi Tây Nguyên, nhất là các giống có khả năng chống chịu tốt với các vùng sinh thái khó khăn và thích ứng với biến đổi khí hậu bằng các giải pháp công nghệ sinh học. Nghiên cứu, cải tiến kỹ thuật và dụng cụ nuôi tằm; nghiên cứu phòng trừ dịch bệnh trên tằm, định hướng chú trọng đến bệnh bủng mủ, bệnh gai, bệnh vôi, nhặng hại tằm...

“Trung tâm sẽ tập trung ứng dụng, tăng cường công tác chuyển giao các tiến bộ khoa học kỹ thuật mới trong lĩnh vực trồng dâu, nuôi tằm, ươm tơ thông qua công tác khuyến nông. Hỗ trợ dịch vụ kỹ thuật, đào tạo tập huấn cho các thành phần kinh tế trong vùng quy hoạch trồng dâu, nuôi tằm”, TS Phan Việt Hà chia sẻ.