Nhận diện nhiều “nút thắt” của ngành
Theo báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Dâu tằm tơ Trung ương (VietSERI), đến năm 2023, Việt Nam có 13.938 ha dâu với sản lượng 17.727 tấn kén, đứng thứ tư trên thế giới về sản xuất tơ tằm. Tuy nhiên, sản xuất dâu tằm tơ vẫn còn nhiều hạn chế như quy mô sản xuất nhỏ lẻ, thiếu quy hoạch bài bản; kỹ thuật trồng dâu và nuôi tằm truyền thống đang bị ảnh hưởng lớn bởi biến đổi khí hậu; nguồn giống tằm trong nước rất hạn chế; chuỗi liên kết giữa nhà nghiên cứu - sản xuất - thương mại chưa chặt chẽ; công nghiệp chế biến sâu còn hạn chế. Nhiều ý kiến đã chỉ ra rằng, muốn nâng cao giá trị và khả năng cạnh tranh, việc đưa các giống dâu và tằm mới, cùng tiến bộ kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất là yếu tố then chốt.
GS.TS Nguyễn Hồng Sơn, Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam phát biểu tại hội thảo. Ảnh: VietSERI cung cấp.
Những thông tin này được nêu ra tại Hội thảo “Đẩy mạnh chuyển giao công nghệ tiên tiến và phổ biến các giống mới vào sản xuất dâu tằm tơ tại Việt Nam” được diễn ra trong hai ngày 16-17/10, tại Bảo Lộc (Lâm Đồng). Hội thảo do VietSERI phối hợp với Chương trình Nông nghiệp Quốc tế Hàn Quốc (KOPIA) tại Việt Nam phối hợp tổ chức. Hội thảo quy tụ hơn 60 đại biểu đến từ Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, VietSERI, Hiệp hội Dâu tằm tơ Việt Nam, Sở Nông nghiệp & Môi trường, các doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân đến từ nhiều tỉnh trồng dâu trọng điểm trên cả nước như Lào Cai, Hưng Yên và Lâm Đồng. Hội thảo nằm trong khuôn khổ Dự án “Phổ biến giống và công nghệ chất lượng cao nhằm nâng cao giá trị gia tăng nghề trồng dâu nuôi tằm ở miền núi Việt Nam”, do Tổng cục Phát triển Nông thôn Hàn Quốc (RDA) tài trợ. Trong khuôn khổ Dự án hợp tác KOPIA- VietSERI, nhiều kết quả tích cực đã được ghi nhận trong thời gian qua như giống dâu GQ2, giống tằm VH2020, cùng các công nghệ nuôi tằm tiên tiến như nuôi tằm trong phòng điều hòa, trên giá nhiều tầng… góp phần nâng cao năng suất kén, chất lượng tơ và ổn định sinh kế cho người sản xuất.
GS.TS Nguyễn Hồng Sơn, Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, nhấn mạnh: “Để ngành dâu tằm tơ Việt Nam phát triển bền vững, chúng ta cần phải tiếp tục nghiên cứu chọn tạo giống tằm có năng suất và chất lượng tơ cao, nghiên cứu thức ăn nhân tạo cho tằm, đồng thời quy hoạch vùng dâu tập trung, chủ động nguồn nguyên liệu dâu trước biến đổi khí hậu. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh chuyển giao công nghệ tiên tiến, ứng dụng công nghệ sinh học và chuyển đổi số trong chuỗi giá trị, từ trồng dâu, nuôi tằm, ươm tơ đến chế biến sản phẩm.”
Thức ăn nhân tạo - giải pháp bền vững
Con tằm ăn thức ăn nhân tạo. Ảnh: VietSERI cung cấp.
Biến đổi khí hậu đã và đang ảnh hưởng rất lớn đến các vùng canh tác dâu ở nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Từ thực tế đó, Công ty TNHH Tơ tằm Nhật Minh cho biết, hướng nghiên cứu thức ăn nhân tạo cho tằm tại Việt Nam không chỉ mang ý nghĩa khoa học mà còn là giải pháp giúp ổn định sản xuất, giảm phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên bất lợi.
Hàn Quốc đã bắt đầu nghiên cứu và phát triển thức ăn nhân tạo cho tằm từ những năm 1980. Họ đã chứng minh được hiệu quả của thức ăn nhân tạo so với ăn lá dâu truyền thống, cụ thể như tăng năng suất kén 15%, giảm số ngày nuôi, tiết kiệm công lao động, giảm tỷ lệ lao động... Hiện nay, Hàn Quốc đã phát triển thức ăn nhân tạo cho tằm ở tất các giai đoạn phát triển của tằm (tằm con, tằm lớn). Với nguyên liệu được phối trộn từ bột lá dâu nghiền nhỏ và nguồn đạm thực vật (bột đậu tương, bột ngô) cùng với một số vitamin cần thiết phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng ở từng giai đoạn nhằm giảm tối đa tỷ lệ nhiễm bệnh ở giai đoạn tằm con. Việc giảm sự phụ thuộc vào nguồn thức ăn duy nhất là là dâu cũng là giải pháp quan trọng để ngành tằm thích vứng với biến đổi khí hậu. Từ đó ổn định nguồn nguyên liệu kén, tơ cho sản xuất. Ngoài ra, còn góp phần thúc đầy hoạt động chọn tạo giống tằm ăn thức ăn nhân tạo. Tuy nhiên, việc việc sử dụng lá dâu để chế biến thức ăn nhân tạo cho tằm cần được kiểm soát chặt chẽ khỏi các mầm bệnh tiềm ẩn từ virus, vi khuẩn, ký sinh trùng, độc tố từ các côn trùng và môi trường. Nhờ khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp, Việt Nam có nhiều ưu thế trong hoạt động canh tác dâu. Tổng Cục Phát triển Nông thôn Hàn Quốc (RDA) cho biết, Hàn Quôc sẵn sàng chuyển giao những công nghệ này cho Việt Nam.
Dự án “Phổ biến giống và công nghệ chất lượng cao nhằm nâng cao giá trị gia tăng nghề trồng dâu nuôi tằm ở miền núi Việt Nam” do Chính phủ Hàn Quốc tài trợ, được triển khai trong giai đoạn 2024- 2028 tại các tỉnh: Lào Cai, Hưng Yên, Hòa Bình, Hà Giang, Lâm Đồng.... với mục tiêu tăng thu nhập cho nông dân thông qua việc phổ cập giống mới và công nghệ chất lượng cao, đa dạng các sản phẩm chế biến sâu. Đồng thời, thiết lập các mô hình làng mẫu nuôi tằm kiểu Hàn tại Lào Cai, Hưng Yên và Lâm Đồng.
