Từ 'Phú Riềng Đỏ' đến khát vọng hội nhập: [Bài 2] Phát triển cùng đất nước

Đồng hành cùng quá trình đổi mới đất nước

Sau ngày thống nhất đất nước, ngành cao su Việt Nam chỉ còn 42.000 ha vườn cây, phần lớn già cỗi, hư hại nặng. Công nhân trở lại đồn điền, vừa rà phá bom mìn, vừa dựng lại vườn cây. Đến năm 1976, diện tích khai thác đạt 25.000 ha, sản lượng 36.590 tấn mủ các loại.

Năm 1977, Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết định 52-CP, thành lập Tổng Công ty Cao su trực thuộc Bộ Nông nghiệp, đảm nhiệm phục hồi và phát triển ngành. Nhờ tinh thần “Gà mẹ đẻ gà con”, các công ty cao su miền Đông Nam Bộ đã hỗ trợ mở rộng trồng mới ở Tây Nguyên, Duyên hải miền Trung. Đến năm 1980, diện tích đạt 77.000 ha, sản lượng hơn 198.000 tấn, bắt đầu xuất khẩu sang Liên Xô và Đông Âu.

Giai đoạn 1981–1985, ngành cao su được xác định là ngành kinh tế mũi nhọn, phát triển thâm canh, ứng dụng khoa học kỹ thuật, đào tạo đội ngũ công nhân lành nghề. Đời sống người lao động được cải thiện, các khu nhà công nhân, trường học, bệnh xá được xây dựng, góp phần hình thành những vùng kinh tế mới, thay đổi bộ mặt nông thôn ở Đông Nam Bộ và Tây Nguyên.

Thực hiện đường lối Đổi mới (1986), ngành cao su chuyển sang cơ chế tự chủ sản xuất kinh doanh. Nghị định 32-HĐBT (1989) thành lập Tổng Công ty Cao su Việt Nam, đến năm 1995 được củng cố lại theo Quyết định 525-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Ngành cao su trở thành một trong những trụ cột xuất khẩu của đất nước.

Đến năm 1995, diện tích vườn cây đạt trên 220.000 ha, sản lượng 118.000 tấn/năm, năng suất bình quân 847 kg/ha. Hàng chục thị trấn, thị tứ mọc lên từ các nông trường cao su; hàng vạn hộ công nhân ổn định cuộc sống, thoát nghèo bền vững. Ngành cao su không chỉ mang lại giá trị kinh tế, mà còn đóng góp to lớn cho xã hội – xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển giáo dục, y tế, tạo việc làm, góp phần bảo vệ an ninh chính trị ở vùng sâu, vùng xa.

Năm 2006, trong bối cảnh thế giới chuyển mình mạnh mẽ với xu thế toàn cầu hóa, hợp tác và phát triển là dòng chảy chủ đạo, Việt Nam bước vào giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng. Ngày 30/10/2006, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 248/2006/QĐ-TTg thành lập Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam (VRG) và Quyết định số 249/2006/QĐ-TTg về Công ty mẹ – Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong quá trình phát triển của ngành.

Ngay sau khi thành lập, VRG vừa tổ chức sắp xếp lại bộ máy, vừa tập trung đầu tư mở rộng sản xuất, kinh doanh theo hướng đa dạng hóa sản phẩm, ngành nghề và hình thức sở hữu. Đến năm 2007, diện tích cao su đạt 230.000 ha, năng suất tăng từ 1,51 tấn/ha (2003) lên 1,8 tấn/ha, doanh thu tăng 199%, lợi nhuận tăng 197%, nộp ngân sách tăng 178%. Những con số ấn tượng này đã khẳng định bản lĩnh, năng lực quản trị và vị thế mới của VRG trong nền kinh tế hội nhập.

Vươn đến những vùng đất mới

Thực hiện chủ trương mở rộng vùng trồng, từ năm 2006, cây cao su đã vươn lên những vùng đồi núi phía Bắc – nơi trước đây được coi là “vùng trắng” về cây công nghiệp dài ngày. VRG thành lập 9 công ty cổ phần cao su tại các tỉnh Lai Châu, Sơn La, Điện Biên, Mường Nhé, Yên Bái, Hà Giang, Lào Cai, quản lý hơn 28.700 ha cao su, trong đó 21.491 ha đang khai thác, 7.191 ha kiến thiết cơ bản.

Nhờ sự quan tâm của lãnh đạo Tập đoàn và sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, khu vực miền núi phía Bắc (MNPB) đã trở thành vùng cao su đặc thù, tạo việc làm ổn định cho hơn 5.000 lao động, trong đó 90–95% là đồng bào dân tộc thiểu số. Từ năm 2019 đến 2023, diện tích khai thác tăng gần gấp đôi, sản lượng đạt hơn 20.000 tấn/năm. 

Sự hiện diện của VRG đã làm thay đổi diện mạo kinh tế – xã hội vùng cao, hình thành đội ngũ công nhân cao su thế hệ mới, góp phần bảo đảm an sinh xã hội và quốc phòng an ninh vùng biên giới.

Song song với mở rộng trong nước, VRG còn mở hướng đầu tư ra nước ngoài tại hai quốc gia láng giềng Lào và Campuchia.

Tại Lào, VRG có 6 công ty, 7 dự án tại 5 tỉnh biên giới, với diện tích 25.495 ha, tổng vốn đầu tư 146,6 triệu USD. Sau hơn 15 năm triển khai, các dự án duy trì năng suất ổn định, tạo việc làm cho hơn 5.300 lao động, góp phần phát triển hạ tầng, trường học, bệnh viện, nâng cao đời sống nhân dân địa phương, tô đậm tình hữu nghị Việt – Lào.

Tại Campuchia, Tập đoàn có 16 công ty trồng cao su trên 87.871 ha thuộc 7 tỉnh, với 9 nhà máy chế biến công suất 118.900 tấn/năm. Sản phẩm đa dạng từ SVR 10, 20, RSS đến SVR 3L, SVR 5. Campuchia hiện là khu vực có sản lượng lớn thứ hai của Tập đoàn, chỉ sau Đông Nam Bộ. Trong chuyến thăm Việt Nam ngày 12/12/2023, Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã đánh giá cao hiệu quả đầu tư của VRG, khẳng định Tập đoàn là biểu tượng hợp tác kinh tế và hữu nghị bền chặt giữa hai dân tộc.

Hệ sinh thái quy mô lớn và khát vọng phát triển bền vững

Thực hiện chủ trương đổi mới, ngày 22/5/2018, VRG tổ chức Đại hội cổ đông lần thứ nhất, chính thức chuyển sang hoạt động theo mô hình công ty cổ phần với vốn điều lệ 40.000 tỷ đồng. Đây là dấu mốc quan trọng trong tiến trình phát triển của Tập đoàn, mở ra thời kỳ hoạt động theo cơ chế thị trường hiện đại, minh bạch, hiệu quả hơn.

Ngày 15/01/2018, VRG được chuyển giao từ Bộ NN-PTNT (nay là Bộ NN-MT) sang Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp. Đến 28/2/2025, theo Nghị quyết 38/NQ-CP, Bộ Tài chính chính thức trở thành cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn Nhà nước tại Tập đoàn. Cùng thời điểm, theo Quyết định 243-QĐ/TW của Bộ Chính trị, Đảng bộ VRG trực thuộc Đảng bộ Chính phủ – khẳng định vị thế và vai trò quan trọng của VRG trong nền kinh tế quốc gia.

Đến nay, VRG quản lý 115 công ty (99 công ty con, 16 công ty liên kết), trong đó 63 công ty trồng cao su với tổng diện tích 397.882 ha (283.430 ha trong nước, 87.772 ha tại Campuchia và 26.680 ha tại Lào). Tập đoàn đang tạo việc làm ổn định cho hơn 84.800 người lao động, trong đó gần 30% là lao động tại nước ngoài.

Bước vào kỷ nguyên mới, VRG xác định khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, tăng trưởng xanh và phát triển bền vững là 5 trụ cột chiến lược. Tập đoàn đặt mục tiêu đến năm 2030: doanh thu vượt 200.000 tỷ đồng, tăng trưởng bình quân hai con số mỗi năm, thu nhập người lao động tăng ít nhất 30% so với năm 2025. Cùng với phát triển kinh tế, VRG tiếp tục chú trọng an sinh xã hội, quốc phòng – an ninh, đặc biệt ở các vùng biên giới, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Trải qua 96 năm xây dựng và trưởng thành, ngành cao su Việt Nam đã được Đảng, Nhà nước ghi nhận bằng nhiều phần thưởng cao quý: Huân chương Sao Vàng (2012); Huân chương Hồ Chí Minh (1996); Huân chương Lao động hạng Nhất (2014); cùng hàng chục danh hiệu Anh hùng Lao động, Anh hùng Lực lượng vũ trang, hàng trăm Huân chương Lao động, hàng ngàn Bà mẹ Việt Nam Anh hùng là nữ công nhân cao su.

Phát huy truyền thống “Phú Riềng Đỏ” anh hùng, Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam hôm nay tiếp tục khẳng định vai trò đầu tàu của doanh nghiệp nhà nước, tiên phong trong phát triển kinh tế gắn với trách nhiệm xã hội, với tinh thần: “Tập trung phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, tăng trưởng xanh và phát triển bền vững” – hướng tới mục tiêu xây dựng VRG trở thành tập đoàn kinh tế hàng đầu khu vực, góp phần dựng xây đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

VRG hiện tập trung vào 6 lĩnh vực kinh doanh trụ cột: Trồng, chăm sóc, khai thác, chế biến và kinh doanh mủ cao su; khai thác, chế biến và sản xuất các sản phẩm gỗ cao su (18 nhà máy, công suất 1,2 triệu m³/năm, chiếm 50% nhu cầu MDF trong nước); sản xuất sản phẩm công nghiệp cao su (lốp xe VRG, nệm, gối, bóng thể thao, găng tay, dây chuyền băng tải…); phát triển hạ tầng khu công nghiệp: 14 khu đang hoạt động, 4 dự án mới chuẩn bị triển khai, nâng tổng quy mô lên 5.800 ha; nông nghiệp công nghệ cao: 11 đơn vị, diện tích 1.687 ha chuyển đổi trồng trọt theo mô hình ứng dụng công nghệ tiên tiến; năng lượng tái tạo: 12 công ty triển khai điện mặt trời áp mái (công suất 13.883 kWp, giảm phát thải 7.400 tấn CO₂), cùng 3 dự án lớn trong Quy hoạch điện VIII.