Chỉ trong hai ngày, Nigeria đã huy động được 59 triệu USD từ trái phiếu xanh, một công cụ tài chính nhằm tài trợ cho các dự án bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, mức lãi suất lên tới 19% mà Nigeria phải trả cho khoản vay này cho thấy những rào cản lớn mà các quốc gia châu Phi đang đối mặt khi tìm kiếm nguồn vốn xanh.
Các tập đoàn dầu khí lớn và các quốc gia giàu, phát thải cao phải chịu trách nhiệm chính trong cuộc khủng hoảng biến đổi khí hậu. Ảnh: Pixabay.
Trái phiếu xanh hoạt động tương tự như trái phiếu chính phủ thông thường, nhưng được dùng để đầu tư vào các dự án thân thiện với môi trường như năng lượng tái tạo, hạ tầng bền vững hay bảo tồn thiên nhiên. Dù tiềm năng lớn, công cụ tài chính này vẫn chưa được khai thác đúng mức tại châu Phi, khu vực chỉ chiếm khoảng 5 tỷ USD trong tổng số 2,2 nghìn tỷ USD của thị trường trái phiếu xanh toàn cầu vào năm 2023.
Nigeria là nước đầu tiên tại châu Phi phát hành trái phiếu xanh có chủ quyền (năm 2017), tiếp nối bởi các sáng kiến từ Johannesburg (Nam Phi), Kenya, Tanzania và Bờ Biển Ngà. Mới đây, Bờ Biển Ngà đã ghi nhận “thương vụ” phát hành trái phiếu xanh lớn nhất lục địa với giá trị lên tới 1,5 tỷ USD.
Dù châu Phi ghi nhận mức tăng trưởng 125% số lượng phát hành trái phiếu xanh trong năm 2023, nhiều rào cản vẫn tồn tại. Các chuyên gia chỉ ra nguyên nhân bao gồm môi trường kinh doanh rủi ro, thiếu khung pháp lý đồng bộ và danh mục dự án xanh đủ chất lượng. Trong một số trường hợp, các dự án bị cáo buộc "tẩy xanh" (greenwashing), như tại bang Oyo (Nigeria), nơi dự án trồng rừng không có sự tham gia của cộng đồng và phần lớn cây đã chết sau vài năm.
Ngoài yếu tố kinh tế vĩ mô bất ổn, các quốc gia châu Phi còn phải trả “phí rủi ro” cao để thu hút nhà đầu tư, trong khi các nước giàu như Pháp chỉ trả lãi suất 3% cho các trái phiếu xanh mới nhất. Dù chỉ phát thải khoảng 4% khí nhà kính toàn cầu, châu Phi lại là nơi chịu tác động nặng nề nhất từ biến đổi khí hậu.
Các chuyên gia nhận định tương lai của trái phiếu xanh tại châu Phi đầy hứa hẹn, nhưng cần sự minh bạch, đổi mới và cam kết lâu dài từ cả chính phủ và nhà đầu tư để thực sự mang lại hiệu quả.
