Tính phương án lâu dài cho công trình thủy lợi

Chủ động các phương án ứng phó

Mỗi mùa mưa bão, vấn đề an toàn hồ đập, công trình thủy lợi ở Quảng Ngãi lại trở thành mối quan tâm đặc biệt. Với số lượng công trình thủy lợi lớn, trong đó nhiều công trình đã xuống cấp sau hàng chục năm vận hành, nguy cơ mất an toàn luôn hiện hữu. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, sự cố hồ đập còn đe dọa trực tiếp đến tính mạng và tài sản của hàng chục nghìn hộ dân vùng hạ du. Vì vậy, công tác kiểm tra, vận hành, phòng ngừa và chuẩn bị các phương án ứng phó đang được ngành thủy lợi tỉnh Quảng Ngãi đặt lên hàng đầu.

Theo thống kê, toàn tỉnh Quảng Ngãi hiện có 1.435 công trình thủy lợi, trong đó có 213 hồ chứa nước, 1.061 đập dâng, 10 đập ngăn mặn và 151 trạm bơm. Ngoài ra, hệ thống đê điều cũng khá đồ sộ với gần 78km đê sông, đê biển, gần 94km kè bảo vệ. Đây là hệ thống hạ tầng có vai trò quan trọng, không chỉ phục vụ sản xuất mà còn bảo vệ dân cư và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương 

Trong số các công trình thủy lợi này, Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Quảng Ngãi đang trực tiếp quản lý 24 hồ chứa nước và 19 đập dâng, ngăn mặn, hầu hết tập trung ở các huyện phía Đông, nơi có nhiều diện tích đất nông nghiệp và khu dân cư đông đúc.

Ông Hà Thế Vinh, Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Quảng Ngãi cho biết: “Trước mùa mưa bão năm nay, chúng tôi xây dựng phương án ứng phó khẩn cấp cho những công trình trọng điểm tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn như hồ Nước Trong, Liệt Sơn, Di Lăng, Núi Ngang hay đập Thạch Nham, Trà Bồng. Mọi tình huống đều được đặt trong trạng thái chủ động, kịp thời".

Ngoài việc gia cố, sửa chữa các hạng mục công trình, công ty đã thành lập Ban chỉ huy ứng phó thiên tai, bố trí trực ban 24/24 giờ, phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng cán bộ. Công tác “4 tại chỗ” được chuẩn bị kỹ lưỡng, nhằm đảm bảo khả năng ứng cứu nhanh chóng khi có tình huống bất thường xảy ra.

Theo ông Vinh, thực tế những năm qua cho thấy, nhờ chủ động trong công tác kiểm tra, vận hành và phối hợp ứng phó, nhiều hồ chứa tại Quảng Ngãi đã đảm bảo an toàn trong mùa mưa bão, góp phần cắt giảm lũ, bảo vệ sản xuất và đời sống người dân. Đặc biệt, điểm đáng chú ý trong năm nay, công ty phối hợp chặt chẽ với các địa phương vùng hạ du để thống nhất quy trình thông tin, cảnh báo xả lũ. Tất cả kênh thông tin, từ văn bản hành chính đến điện thoại trực tiếp, hệ thống loa phát thanh cơ sở và truyền thanh lưu động đều được tận dụng, nhằm đảm bảo người dân tiếp nhận thông tin kịp thời và chính xác.

Cần thêm nguồn lực cho phương án lâu dài

Dù đã có nhiều nỗ lực, song công tác đảm bảo an toàn hồ đập ở Quảng Ngãi vẫn đối diện với nhiều khó khăn. Phần lớn các hồ, đập được xây dựng từ 30-40 năm trước, đến nay nhiều hạng mục đã xuống cấp nghiêm trọng. Không ít công trình có hiện tượng thấm, rò rỉ, mái đập bị sạt lở, cống lấy nước hư hỏng, bồi lắng khiến khả năng tích trữ giảm đáng kể.

Ông Võ Đoàn, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi Quảng Ngãi cho rằng, thách thức lớn nhất hiện nay là nguồn lực đầu tư cho sửa chữa, nâng cấp hồ chứa còn rất hạn chế. Trên địa bàn tỉnh, có ít nhất 12 hồ chứa được đánh giá là hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng nhưng chưa thể bố trí đủ kinh phí để xử lý triệt để. Bên cạnh đó, tình trạng người dân xâm phạm hành lang an toàn công trình vẫn diễn ra ở nhiều nơi, từ chăn thả gia súc, trồng cây đến xây dựng trái phép, gây thêm áp lực cho công tác quản lý.

“Một vấn đề khác là thiếu thiết bị quan trắc, cảnh báo mưa lũ hiện đại. Hệ thống đo mưa, đo mực nước tự động mới chỉ được lắp đặt ở một số hồ lớn, trong khi nhiều công trình nhỏ vẫn phải quan trắc thủ công. Do nguồn vốn có hạn nên phải ưu tiên các hồ chứa lớn trước, còn những hồ chứa nhỏ thì chúng tôi đang rà soát để xây dựng kế hoạch”, ông Đoàn nói.

Ông Hà Thế Vinh, Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Quảng Ngãi cho rằng, để đảm bảo an toàn hồ chứa bền vững, ngoài việc sửa chữa, nâng cấp công trình, cần đặc biệt chú trọng đào tạo nguồn nhân lực vận hành. Bên cạnh đó, đầu tư thiết bị giám sát tự động, ứng dụng công nghệ mới sẽ giúp chủ động kiểm soát rủi ro thiên tai trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan.

Trước thực tế này, tỉnh Quảng Ngãi đã kiến nghị Trung ương hỗ trợ khoảng 165 tỷ đồng để sửa chữa, nâng cấp 12 hồ chứa hư hỏng nặng  và hơn 1.000 tỷ đồng để kiên cố hóa kênh chính Nam Thạch Nham. Đồng thời, tỉnh này cũng từng bước đầu tư, hiện đại hóa trang thiết bị quan trắc, giám sát từ xa, hệ thống SCADA tại các hồ lớn; tổ chức tập huấn, diễn tập phòng chống thiên tai để nâng cao năng lực ứng phó của đội ngũ quản lý, vận hành và sự phối hợp của các lực lượng liên ngành.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Ngãi, đảm bảo an toàn hồ đập không chỉ là trách nhiệm của ngành nông nghiệp mà cần sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, ngành và chính quyền cơ sở. Do đó, sở đã chỉ đạo Chi cục Thủy lợi tỉnh tổ chức kiểm tra và đánh giá mức độ hư hỏng của từng công trình, để triển khai các giải pháp gia cố, sửa chữa cũng như phương án tích nước phù hợp.

“Bên cạnh đó, Sở yêu cầu các tổ chức, đơn vị quản lý, vận hành công trình thủy lợi cần tăng cường kiểm tra, sửa chữa thiết bị và phát quang mặt đập, đường tràn để phát hiện và xử lý sớm các sự cố. Đồng thời thường xuyên theo dõi, cập nhật, cung cấp liên tục dữ liệu thủy văn, chuẩn bị và phối hợp chặt chẽ với chính quyền các địa phương để sẵn sàng các phương án ứng phó khẩn cấp dựa trên bản đồ ngập lụt hạ du”, ông Hồ Trọng Phương, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Ngãi nói.

Có thể thấy, công tác đảm bảo an toàn hồ đập ở Quảng Ngãi là nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa mang tính chiến lược lâu dài. Chủ động kiểm tra, khắc phục sự cố, xây dựng phương án ứng phó trước mắt, đồng thời huy động nguồn lực đầu tư nâng cấp, hiện đại hóa quản lý, sẽ là giải pháp căn cơ. Chỉ khi có sự phối hợp đồng bộ giữa chính quyền, ngành thủy lợi và người dân, an toàn hồ đập mới được đảm bảo vững chắc, góp phần bảo vệ tính mạng, tài sản người dân, ổn định sản xuất và phát triển bền vững trong bối cảnh thiên tai ngày càng khốc liệt.