Kiến nghị cơ chế đặc thù phát triển nhân lực nông nghiệp chất lượng cao

Gắn mô hình đào tạo với nghiên cứu, sản xuất, thị trường

Ngày 3/10, tại Hội nghị phát triển nguồn nhân lực ngành Nông nghiệp và Môi trường do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, GS.TS Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, trình bày tham luận với chủ đề “Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ doanh nghiệp tư nhân trong nông nghiệp”.

Bà Lan nhấn mạnh, Học viện Nông nghiệp Việt Nam hoạt động trên nền tảng giá trị cốt lõi “Đoàn kết - Đạo đức - Đi đầu - Đáp ứng - Đẳng cấp” cùng phương châm “Nông nghiệp xanh - Công nghệ số - Hội nhập quốc tế”. Với tinh thần coi chất lượng là sự sống còn và nghiên cứu khoa học là sức sống, Học viện luôn đổi mới để đào tạo đội ngũ nhân lực có tri thức, kỹ năng và bản lĩnh đáp ứng yêu cầu hội nhập.

Hiện Việt Nam có khoảng 20.000 doanh nghiệp nông nghiệp, trong đó hơn 95% thuộc khu vực tư nhân. Đây là lực lượng năng động, tiên phong trong đổi mới công nghệ và mở rộng thị trường. Tuy nhiên, khu vực này đang thiếu trầm trọng nhân lực chất lượng cao, những người vừa am hiểu kỹ thuật, vừa làm chủ công nghệ số, công nghệ sinh học, quản trị chuỗi cung ứng, ngoại ngữ và tiêu chuẩn ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị). Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, nhân lực chất lượng cao chính là chìa khóa nâng cao năng lực cạnh tranh và giá trị gia tăng của nông sản Việt Nam.

Theo bà Lan, định hướng chiến lược của Đảng và Nhà nước đã xác định rõ tầm quan trọng của giáo dục, khoa học – công nghệ và khu vực tư nhân. Nghị quyết 71-NQ/TW (2025) coi giáo dục đại học là khâu đột phá; Nghị quyết 68-NQ/TW (2020) khẳng định kinh tế tư nhân là động lực quan trọng; Nghị quyết 57 và 59 nhấn mạnh khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực trung tâm. Do vậy, phát triển nhân lực chất lượng cao phục vụ doanh nghiệp tư nhân trong nông nghiệp không chỉ là nhiệm vụ giáo dục, mà còn là yêu cầu chính trị và chiến lược quốc gia.

Từ kinh nghiệm quốc tế, bà Lan nêu rõ: Hà Lan thành công với mô hình “Tam giác vàng” liên kết Chính phủ - Đại học - Doanh nghiệp; Ireland và nhiều nước châu Âu triển khai Industrial PhD, nơi nghiên cứu sinh vừa học tập tại trường, vừa giải quyết trực tiếp các bài toán thực tiễn tại doanh nghiệp; Nhật Bản và Hàn Quốc áp dụng mô hình đào tạo kép, sinh viên vừa học vừa thực tập; Hoa Kỳ với hệ thống Land-grant Universities đưa tri thức từ giảng đường đến doanh nghiệp và nông dân. Điểm chung của các mô hình này là gắn đào tạo với nghiên cứu, sản xuất và thị trường.

Triển khai các nghị quyết quan trọng, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã chủ động đổi mới toàn diện. Trong quản trị, Học viện tinh gọn bộ máy, thúc đẩy chuyển đổi số, áp dụng giám sát KPIs, thành lập trung tâm đổi mới sáng tạo và phòng thí nghiệm trọng điểm. Trong đào tạo, Học viện đưa công nghệ số như trí tuệ nhân tạo, lớp học thông minh, mô phỏng thực tế ảo VR/AR, dữ liệu lớn, blockchain vào giảng dạy để cá thể hóa học tập. Trong nghiên cứu, Học viện chú trọng công nghệ chiến lược, sản phẩm đột phá, sở hữu trí tuệ và bằng sáng chế, đồng thời khuyến khích hình thành doanh nghiệp spin-off để thương mại hóa kết quả nghiên cứu, tạo môi trường thực hành cho sinh viên.

Kiến nghị thành lập Quỹ phát triển nhân lực

Hiện Học viện Nông nghiệp Việt Nam đào tạo 44 ngành đại học, 16 ngành thạc sĩ, 16 ngành tiến sĩ, nhiều chương trình đạt chuẩn quốc tế. Học viện hợp tác với gần 200 doanh nghiệp trong nước và hơn 25 doanh nghiệp quốc tế. Mỗi năm có 5.000 - 6.000 sinh viên thực tập tại trên 300 doanh nghiệp, tỷ lệ việc làm sau tốt nghiệp đạt 92–97%, trong đó trên 60% làm việc ở khu vực tư nhân. Các tập đoàn lớn như ThaiBinh Seed, Đồng Giao, PAN, Geleximco, Greenfeed, CP Việt Nam, Dabaco, De Heus Việt Nam… đã tham gia xây dựng chương trình đào tạo, cấp học bổng, tiếp nhận sinh viên thực tập và tuyển dụng.

Đặc biệt, Học viện đang chuẩn bị hình thành 5 doanh nghiệp spin-off (doanh nghiệp khởi nguồn) trong lĩnh vực chế phẩm sinh học, phân bón vi sinh, nấm - tảo, nông nghiệp công nghệ cao và thương mại điện tử nông sản.

Song song với đào tạo, Học viện coi nghiên cứu khoa học là trụ cột song hành. Mỗi năm sinh viên thực hiện 500–700 đề tài, nhiều hoạt động hợp tác quốc tế được triển khai, cùng gần 100 câu lạc bộ học thuật, khởi nghiệp và kỹ năng. Đây là môi trường để sinh viên trau dồi kiến thức, kỹ năng mềm, ngoại ngữ và công nghệ số, đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp tư nhân trong nông nghiệp.

Để phát triển mạnh mẽ hơn nữa, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đưa ra một số kiến nghị. Với Quốc hội và Chính phủ, Học viện kiến nghị ban hành cơ chế đặc thù phát triển nhân lực nông nghiệp chất lượng cao, thành lập Quỹ phát triển nhân lực, đồng thời hoàn thiện pháp lý cho mô hình spin-off và thương mại hóa nghiên cứu.

Với các Bộ, ngành, cần áp dụng chính sách ưu đãi thuế, tín dụng, đất đai cho doanh nghiệp đầu tư R&D nghiên cứu - phát triển) và hợp tác đào tạo; đồng thời đầu tư xây dựng trung tâm đổi mới sáng tạo và phòng thí nghiệm trọng điểm tại các trường nông nghiệp. Với các cơ sở giáo dục đại học, cần đổi mới chương trình theo chuẩn quốc tế, chú trọng kỹ năng số, ngoại ngữ và ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị), mở rộng mô hình đào tạo kép và Industrial PhD gắn với nhu cầu doanh nghiệp. Còn đối với doanh nghiệp tư nhân, bà Lan kêu gọi chủ động đặt hàng đào tạo, tiếp nhận sinh viên thực tập, tăng cường đầu tư nghiên cứu và hợp tác với nhà trường.

“Phát triển nhân lực chất lượng cao cho doanh nghiệp tư nhân trong nông nghiệp không chỉ là nhiệm vụ trước mắt, mà còn là giải pháp chiến lược để hiện thực hóa các nghị quyết lớn của Đảng”, GS.TS Nguyễn Thị Lan khẳng định. Với sứ mệnh “nơi hội tụ tri thức và chắp cánh cho tinh hoa nông nghiệp Việt”, Học viện Nông nghiệp Việt Nam sẽ tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp, góp phần xây dựng nền nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh, đưa nông nghiệp Việt Nam vươn tầm quốc tế.