Ngày 7/8, Đoàn công tác Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN-MT) do Thứ trưởng Bộ NN-MT, Phó Trưởng Ban chỉ đạo quốc gia về IUU Phùng Đức Tiến làm trưởng đoàn làm việc với lãnh đạo UBND các tỉnh, thành phố, gồm: tỉnh Quảng Trị, TP Huế, TP Đà Nẵng, tỉnh Quảng Ngãi và Gia Lai về công tác chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định (IUU) và công tác phòng chống dịch tả lợn châu Phi.
Mạnh tay với tàu cá vi phạm về khai thác IUU
Theo báo cáo từ các địa phương, công tác quản lý đội tàu cá đã được thực hiện nghiêm túc thông qua việc rà soát, thống kê và cập nhật đồng bộ dữ liệu tàu cá vào hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia. Cùng với đó, các địa phương cũng lập danh sách theo dõi, kiểm soát chặt chẽ số lượng tàu không đủ điều kiện tham gia khai thác thủy sản. Đến nay, phần lớn các địa phương đã hoàn thành 100% việc xử lý tàu cá “3 không” (không đăng ký, không đăng kiểm, không giấy phép khai thác).
Thứ trưởng Bộ NN-MT Phùng Đức Tiến làm việc với UBND các tỉnh, thành về công tác thực hiện IUU và phòng chống dịch tả lợn châu Phi. Ảnh: Lan Anh.
Song song với đó, các địa phương tiến hành rà soát, cập nhật danh sách tàu cá mất kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS) theo tuần để theo dõi, liên lạc với chủ tàu và cảnh báo nguy cơ vi phạm quy định về chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Nhờ các biện pháp này, tình trạng tàu cá vi phạm do mất kết nối VMS đã có chiều hướng giảm. Bên cạnh đó, công tác truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác cũng được triển khai quyết liệt trên hệ thống điện tử (eCDT), góp phần tăng tính minh bạch và đáp ứng yêu cầu quản lý hiện đại.
Đặc biệt, việc thực thi pháp luật và xử lý các trường hợp vi phạm khai thác vùng biển nước ngoài hay vi phạm quy định IUU được lực lượng chức năng đẩy mạnh tuyên truyền và xử lý nghiêm minh theo đúng quy định. Cụ thể, tại TP Đà Nẵng, từ năm 2024 đến nay, địa phương đã xử phạt hành chính tổng cộng 191 vụ, với số tiền gần 10 tỷ đồng; toàn bộ 100 tàu cá vi phạm đều đã nộp phạt. Địa phương cũng không ghi nhận trường hợp tàu cá nào vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt giữ, xử lý. Tương tự, tại Quảng Ngãi, lực lượng chức năng đã xác minh 752 tàu cá mất kết nối và xử phạt 87 trường hợp với số tiền 2,1 tỷ đồng.
Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Trần Nam Hưng cho biết thời gian qua Đà Nẵng quyết liệt thực hiện các giải pháp về IUU. Ảnh: Lan Anh.
Tuy vậy, công tác quản lý đội tàu và xử lý vi phạm vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn. Một trong những vấn đề nổi cộm là tình trạng tàu cá hoạt động thường xuyên ngoài tỉnh, thậm chí nhiều năm không quay về địa phương, gây khó khăn cho việc quản lý, giám sát. Bên cạnh đó, sự phối hợp giữa các địa phương trong quản lý và xử lý vi phạm vẫn còn hạn chế, thể hiện qua tỷ lệ phản hồi thấp, nhất là trong các trường hợp tàu mất kết nối VMS hoặc vượt ranh giới khai thác trên biển. Tình trạng tàu cá mất kết nối VMS trên 6 giờ khi đang hoạt động trên biển vẫn tiếp tục diễn ra.
Siết “tàu ma”, xử lý đầu nậu, kiểm tra VMS
Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Trần Nam Hưng cho biết, thời gian đến, thành phố tiếp tục thực hiện nghiêm, mạnh mẽ, quyết liệt, các giải pháp về chống khai thác IUU theo chỉ đạo của Trung ương và của thành phố.
Song song với công tác tuyên truyền, xử phạt nghiêm, UBND thành phố tham mưu và trình HĐND thành phố ban hành nghị quyết quy định chính sách về hỗ trợ phát triển thủy sản trên địa bàn thành phố giai đoạn 2026 - 2030, trong đó có các chính sách hỗ trợ về thiết bị giám sát hành trình và chuyển đổi nghề.
Thành phố cũng đề nghị Chính phủ sớm ban hành các chính sách mới về hỗ trợ phát triển thủy sản thay thế Nghị định số 67/2014/NĐ-CP của Chính phủ về một số chính sách phát triển thủy sản để góp phần tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong công tác phát triển thủy sản bền vững và chống khai thác IUU.
Ông Trần Phước Hiền, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi kiến nghị xây dựng cơ chế xử phạt "tàu vi phạm ở đâu thì xử lý tại đó". Ảnh: Lan Anh.
Các Bộ, ngành xem xét chuẩn hóa và tích hợp các trang thiết bị thông tin liên lạc trên tàu cá về chung một hệ thống để thuận lợi cho hoạt động và công tác quản lý tàu cá; phát triển hệ thống cảnh báo tự động đến chủ tàu, thuyền trưởng khi thiết bị VMS mất tín hiệu cũng như khi yêu cầu xác nhận và khắc phục trong thời gian quy định; nghiên cứu ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu lớn (Big data) để dự đoán các khu vực, thời điểm có nguy cơ mất kết nối cao cũng như nhận diện các hành vi bất thường, từ đó đưa ra cảnh báo và biện pháp phòng ngừa vi phạm khai thác IUU.
Ông Trần Phước Hiền, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi kiến nghị Bộ NN-MT chỉ đạo xây dựng cơ chế xử phạt rõ ràng, theo hướng “tàu vi phạm tại đâu thì xử lý tại đó”, tránh việc phải truy nguồn về nơi đăng ký gây chồng chéo, tạo kẽ hở pháp lý.
Tỉnh kiến nghị có giải pháp xử lý triệt để các “đầu nậu” là chủ tàu đứng sau vi phạm. Ảnh: Lan Anh.
Địa phương hiện đang tích cực xử lý theo chuyên đề đối với các “tàu ma” – tàu không đăng ký, không kiểm soát, và tăng cường phối hợp liên ngành giữa hải quân, kiểm ngư, cảnh sát biển để siết chặt quản lý. Đặc biệt, tỉnh kiến nghị có giải pháp xử lý triệt để các “đầu nậu” là chủ tàu đứng sau vi phạm, vốn là nguyên nhân chính gây khó khăn cho công tác quản lý tàu cá và chống khai thác IUU. Ngoài ra, địa phương nhấn mạnh cần sớm hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về tàu cá, nhằm hỗ trợ ngư dân, đồng thời phục vụ hiệu quả việc quản lý, giám sát hoạt động khai thác thủy sản trên biển.
Quyết liệt để củng cố, phát triển nghề cá bền vững
Phát biểu tại buổi làm việc, Thứ trưởng Bộ NN-MT Phùng Đức Tiến cho biết, cả nước hiện có khoảng 81.700 tàu cá và 800.000 lao động trực tiếp trên biển, tạo việc làm cho khoảng 4 triệu lao động trên bờ. Việt Nam hiện đang có vị thế cao trong quan hệ đối ngoại, do đó công tác chống khai thác IUU nhận được sự quan tâm lớn của lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Chính phủ.
Thứ trưởng ghi nhận sự chuyển biến tích cực từ quyết tâm cao của các địa phương. Nếu như trước đây, tình trạng tàu cá không đăng ký, không giấy phép, không thiết bị giám sát hành trình còn phổ biến thì nay đã được kiểm soát chặt chẽ hơn. Công tác giám sát tàu cá hiện có ít nhất 6 lớp kiểm soát từ chính quyền xã, công an cơ sở, biên phòng, kiểm ngư đến cảnh sát biển và hải quân.
Quyết liệt để thực hiện mục tiêu phát triển nghề cá có trách nhiệm và bền vững. Ảnh: Lan Anh.
Tuy vậy, vẫn còn không ít tồn tại đáng lo ngại như tình trạng tàu mất kết nối, “tàu ma”, đặc biệt là 29 tàu vi phạm vùng biển nước ngoài. Việc truy xuất nguồn gốc thủy sản còn lỏng lẻo, thậm chí có hiện tượng cán bộ cảng cá viết hộ giấy tờ. Hình thức xử phạt đối với hành vi vi phạm IUU chưa đủ sức răn đe, trong khi Liên minh châu Âu (EC) vẫn thể hiện thiện chí hợp tác.
“Nếu không quyết liệt xử lý thì khó gỡ “thẻ vàng”. Nếu không ngăn chặn được tình trạng tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài và không thực hiện nghiêm 14 khuyến nghị của EC thì chúng ta thất bại. Mặc dù EC rất thiện chí”, Thứ trưởng nhấn mạnh.
Thứ trưởng cũng yêu cầu các địa phương khẩn trương bố trí vốn đầu tư công để hoàn thiện hạ tầng cảng cá, phục vụ truy xuất nguồn gốc và giám sát nghề cá, hướng tới mục tiêu phát triển nghề cá có trách nhiệm và bền vững.
Cũng tại cuộc họp Thứ trưởng cho biết, sinh kế của nông dân, ổn định CPI phụ thuộc vào kiểm soát dịch tả lợn châu Phi
Cả nước có quy mô đàn lợn là khoảng 31 triệu con. Các sản phẩm thịt lợn chiếm 65% tổng giá trị các loại thịt, đạt 8,2 triệu tấn vào năm 2024. Khi dịch tả lợn châu Phi xảy ra, giá thịt hơn lên tới 105.000 đồng/kg, và mất 2 năm mới phục hồi. Vì vậy, nếu đợt dịch này không quyết liệt, không quyết tâm, không xử lý chặt chẽ, cả hệ thống chính trị không vào cuộc thì không xử lý được. Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đề nghị các đơn vị, địa phương phải quyết liệt khống chế, dập dịch, vì đây chính là sinh kế của nông dân; góp phần vào CPI, vào tăng trưởng của ngành nông nghiệp.
