Thời áo vá năm xưa

1.

Gia đình tôi cũng không là ngoại lệ khi cuộc sống cực kỳ khó khăn. Cả nhà với 7 miệng ăn chỉ trông vào gần mẫu ruộng khoán với thu nhập chỉ là lúa, ngô, khoai, sắn... cùng vài ba thứ sản vật nông nghiệp khác.

Thực ra, với ngần ấy ruộng đất mà gieo trồng, cày cấy thì lương thực cũng gọi là tạm đủ. Thế nhưng, khi mùa thu hoạch tới thì sản phẩm phải trích ra mang bán đi phần lớn để lấy tiền chi tiêu, mua sắm vật dụng tái sản xuất, các nhu cầu sinh hoạt khác nữa…

Cuộc sống nghèo khó, thiếu thốn nên cái mặc cũng luôn trong tình trạng tả tơi, rách rưới. Nếu như trẻ nhỏ như chúng tôi còn có được một vài bộ quần áo gọi là tươm tất, lành lặn để đến trường, thì những người lớn như bố mẹ, anh chị tôi hầu như quanh năm ngày tháng chỉ mặc quần áo vá.

Những mảnh vá chằng vá đụp chồng chất lên nhau nhiều không kể xiết khiến cho cái quần, cái áo nhìn thảm thương. Không chỉ khi ra đồng người lớn mới mặc vậy, mà những lúc ở nhà, thậm chí là khi đi ăn cỗ đâu đó trong làng vẫn quần áo vá mà diện, vì mấy ai có quần áo mới, hay lành lặn đâu! Dường như người lớn dành hết phần lành lặn, phần đẹp cho trẻ nhỏ chúng tôi.

Nhà tôi nghèo đến nỗi một năm có mười hai tháng thì phải tới gần một nửa số thời gian ấy cả nhà luôn sống trong tình trạng “đứt bữa”. Bố mẹ tôi có khi phải vài, ba năm mới dám may cho mình một bộ áo quần mới, thường thì áo vá quần chằm mà thôi.

Ấy vậy nhưng cứ một năm là anh chị em chúng tôi đều được bố mẹ mua cho từ 1 đến 2 bộ quần áo mới để mặc, bởi dù sao thì chúng tôi cũng cần tươm tất đôi chút khi cắp sách tới trường, hoặc diện vào những dịp tết nhất, mà trẻ con tết được may quần áo mới thì còn gì sướng bằng!

Chỉ vài bộ được may mới trong một năm, nhưng trẻ con như chúng tôi hay lê la và quần áo cũng mau sờn, rách... Tôi còn nhớ, bước vào cấp hai, chỉ những hôm đầu tuần chào cờ, hay những buổi đi chơi, đi tham quan… tôi mới mặc bộ đồ mới mà bố mẹ mua cho, chứ bình thường tôi vẫn “diễn” quần áo vá đến lớp.

2.

Người ta từng bảo: “Đói cho sạch, rách cho thơm!”, nên hầu như trẻ con quê tôi đứa nào cũng thấm nhuần câu tục ngữ ấy và hầu như chẳng đứa nào ngại khi phải mặc áo quần vá đến trường.

Bây giờ, đôi lúc nhớ về những ngày gian khó ấy, khi mẹ dậy nấu cám và tranh thủ hơ quần áo ướt trên bếp đun rơm để quần áo mau khô cho con mặc đi học tôi càng thấy thương mẹ.

Vì là không có nhiều bộ để thay đổi nên lỡ hôm trước đi học về gặp mưa ướt, hay những khi mưa dầm gió bấc trời ẩm ướt không thể khô được, nên việc mẹ phải thường xuyên hong khô quần áo cho anh chị em tôi mặc đi học.

Những lúc hong quần áo như thế, mẹ thường tỉ mẩn xem tổng thể chiếc quần, cái áo có chỗ nào sờn rách hay sứt chỉ không để còn vá ngay.

Nhiều bữa, anh chị em chúng tôi vừa thức dậy, đang ăn khoai luộc để chuẩn bị đi học, mẹ thì vừa nấu cám lợn, vừa hong quần áo và tiện thể vá luôn mấy chỗ “xẻ tà” bởi đường chỉ bong chóc hết. Vì sợ muộn học nên tôi cứ giục toáng mẹ vá nhanh lên, và vì vội nên mẹ đâm cả kim khâu vào ngón tay chảy máu.

Năm tôi học lớp 7, bố tôi gặp phải cơn bạo bệnh và kinh tế gia đình tôi vốn đã nghèo nàn lại càng khánh kiệt. Anh chị em chúng tôi cả năm đó không có lấy một lần được may một bộ quần áo mới nào vì không có tiền.

Mẹ bận mải lao động và chăm sóc bố bên giường bệnh nên công việc khâu vá quần áo của chính mình cũng như cho em nhỏ tôi đã tự đảm nhận được.

Ngoài những hôm đi học, hay những lúc ra đồng giúp mẹ các công việc làm nông, thời gian rảnh tôi vẫn hay vá áo quần. Tôi không xấu hổ vì chẳng có quần áo mới, phải mặc quần áo vá, mà chỉ buồn đôi chút là nhà mình quá nghèo, bố lại bệnh trọng.

Có hôm mẹ động viên: “Các con cố gắng mặc tạm quần áo cũ vì năm nay nhà mình chẳng còn gì mà bán lấy tiền nữa. Sang năm, bố khỏe, nhà bớt túng mẹ lại mua cho các con vài bộ mới…”.

Tôi thầm nghĩ, không được may bộ quần áo mới nào có sao đâu, vì như mẹ đấy, suốt cả đời chỉ quần chằm áo vá và những bộ đồ mặc lại của hàng xóm cho vậy mà mẹ có bao giờ kêu ca than vãn…

Vâng, “đói cho sạch rách cho thơm” là câu tục ngữ mà mẹ luôn dạy anh chị em chúng tôi, và cả 5 đứa con của bố mẹ đều biết nghe lời và lớn lên trong cả một quãng thời gian dài nghèo khó nhưng được sự nuôi dưỡng thương yêu của bố mẹ.

Gian khó nào rồi cũng qua đi, khi anh chị em chúng tôi lớn lên thì cái nghèo, cái đói đã bị xua đuổi khỏi gia đình tôi, làng quê tôi, và sự hiện diện trong các mâm cơm với thức ăn đủ đầy thịt, cá tươm tất đã nói lên tất cả.

Từ đấy trở đi quần áo vá đã bắt đầu trở thành dĩ vãng khi hầu như chẳng còn ai, kể cả người già phải mang trên mình những bộ đồ được vá lên bằng các mảnh vải khác màu loang lổ nữa.

Thế nhưng, với tôi và hết thảy những con người sống trong quãng thời gian khốn khó ấy chắc đều không thể nào quên, và sự hoài niệm về quá khứ đôi khi không bao giờ là thừa, bởi lương tri tôi luôn tự nhắc bảo mình phải luôn nhìn nhận về quá khứ, ôn nghèo nhắc khổ để hiểu, cảm nhận được giá trị của cuộc sống của thì hiện tại và tương lai…