Thị trường tranh Việt đang thu hút sự đầu tư của giới sưu tập. Ảnh: TL.
Thị trường tranh Việt Nam bắt đầu chuyển mình rõ rệt, không chỉ ở khía cạnh sáng tạo nghệ thuật mà còn ở góc độ đầu tư. Trong năm 2025, hầu như tuần nào tại Hà Nội và TP.HCM cũng khai mạc triển lãm mỹ thuật với nhiều tác phẩm được bán ra. Tranh lụa, tranh sơn dầu hoặc tranh sơn mài đều được giới sưu tập chú ý.
Sự phát triển của kinh tế, nhu cầu nâng cao đời sống tinh thần và xu hướng sưu tập nghệ thuật của tầng lớp trung lưu và thượng lưu đã khiến mỹ thuật Việt Nam bước vào một giai đoạn mới, nơi tác phẩm nghệ thuật không chỉ để thưởng ngoạn mà còn được xem như một loại tài sản có giá trị. Tuy vậy, để trả lời câu hỏi liệu tranh Việt có thể trở thành kênh đầu tư hấp dẫn hay không, cần nhìn nhận kỹ lưỡng trên nhiều khía cạnh, như giá trị nghệ thuật, tính thanh khoản, hệ thống định giá, minh bạch giao dịch và uy tín của thị trường.
Một trong những điểm đáng chú ý nhất là sự gia tăng nhanh chóng của các gallery, không gian nghệ thuật và nhà đấu giá tại Việt Nam. Sự xuất hiện của các đơn vị như Chọn Auction House, Lạc Việt Auction hay những phòng tranh chuyên nghiệp đã góp phần tạo ra sân chơi mới cho nghệ sĩ, nhà sưu tập và giới đầu tư. Trong các phiên đấu giá, nhiều tác phẩm của các họa sĩ nổi tiếng như Bùi Xuân Phái, Nguyễn Tư Nghiêm, Lê Phổ, Mai Trung Thứ, Nguyễn Sáng… liên tục được giao dịch với mức giá đáng kể, thậm chí có trường hợp phá kỷ lục. Điều này tạo ra kỳ vọng rằng thị trường tranh Việt có thể bước vào chu kỳ tăng trưởng bền vững, thu hút nguồn vốn từ những người muốn đa dạng hóa danh mục đầu tư ngoài bất động sản, chứng khoán hay vàng.
Tuy nhiên, để thị trường tranh Việt thực sự trở thành kênh đầu tư hấp dẫn, điều quan trọng nhất là tính minh bạch. Hiện nay, thị trường tranh Việt vẫn đối mặt với nhiều vấn đề, từ nạn tranh giả, tình trạng thổi giá đến việc thiếu hệ thống kiểm định độc lập và thiếu dữ liệu lịch sử giao dịch. Một nhà đầu tư thông thường khó có thể đánh giá đúng giá trị thực tế của một tác phẩm, dẫn đến nguy cơ mua nhầm tranh kém chất lượng hoặc bị thổi giá cao hơn nhiều so với giá trị thật. Đây là rào cản lớn đối với những ai xem nghệ thuật như một kênh sinh lời. Nếu không giải quyết được vấn đề này, thị trường tranh khó có thể phát triển lành mạnh và bền vững.
Bên cạnh đó, văn hóa sưu tập ở Việt Nam vẫn còn non trẻ. Nhiều người mua tranh vì xu hướng, cảm xúc nhất thời hoặc vì lời mách bảo từ người quen, thay vì am hiểu sâu sắc về nghệ thuật hay có chiến lược đầu tư dài hạn. Việc thiếu nền tảng kiến thức khiến hành vi đầu tư còn mang tính cảm xúc, dễ dẫn đến thiệt hại khi thị trường biến động. Tại các quốc gia có thị trường mỹ thuật phát triển như Mỹ, Anh, Nhật, Hàn Quốc, việc sưu tập nghệ thuật là một quá trình lâu dài, có sự tư vấn của chuyên gia, giám tuyển và các tổ chức có uy tín. Chính sự chuyên nghiệp ấy tạo ra dòng chảy ổn định và niềm tin cho thị trường.
Nhà sưu tập Phan Minh Thông chia sẻ tại talk show "Khi hội họa trở thành tài sản". Ảnh: PS.
Làm sao để xây dựng một thị trường tranh Việt Nam bền vững? Thứ nhất, cần phát triển hệ thống thẩm định nghệ thuật chuyên nghiệp. Những trung tâm thẩm định độc lập, quy trình kiểm định rõ ràng và đội ngũ chuyên gia được đào tạo bài bản sẽ góp phần giảm thiểu nạn tranh giả, bảo vệ quyền lợi nhà sưu tập và nâng tầm giá trị nghệ thuật Việt. Thứ hai, hoạt động đấu giá cần minh bạch hơn. Các nhà đấu giá nên công bố đầy đủ thông tin về tác phẩm, tác giả, xuất xứ, lịch sử giao dịch và phương pháp định giá. Tính minh bạch này không chỉ tạo niềm tin mà còn giúp hình thành dữ liệu thị trường thuyết phục nhà đầu tư.
Thứ ba, cần thúc đẩy giáo dục nghệ thuật trong cộng đồng. Khi công chúng hiểu hơn về hội họa, điêu khắc, ngôn ngữ tạo hình, họ sẽ biết cách đánh giá, chọn lựa và sưu tập một cách thông minh hơn. Một xã hội có văn hóa nghệ thuật cao sẽ tạo ra cầu thị trường ổn định, từ đó hỗ trợ sản xuất sáng tạo và kích thích sự phát triển của ngành mỹ thuật. Thứ tư, vai trò của Nhà nước cũng rất quan trọng. Cần những chính sách hỗ trợ nghệ sĩ, hỗ trợ không gian nghệ thuật, chính sách thuế phù hợp cho hoạt động giao dịch mỹ thuật, và đặc biệt là xây dựng hành lang pháp lý bảo vệ bản quyền tác phẩm.
Cuối cùng, cộng đồng nghệ sĩ cũng cần thay đổi để thích ứng với thị trường hiện đại. Họ nên lưu trữ hồ sơ tác phẩm, xây dựng thương hiệu cá nhân, tham gia triển lãm quốc tế và nâng cao tính chuyên nghiệp trong quy trình sáng tác. Khi nghệ sĩ có danh tiếng và chứng thực rõ ràng, giá trị tác phẩm của họ sẽ ổn định hơn và dễ trở thành tài sản đầu tư.
Thị trường tranh Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội lớn để phát triển thành kênh đầu tư hấp dẫn. Tuy nhiên, sự hấp dẫn ấy chỉ có thể trở thành hiện thực khi thị trường minh bạch hơn, chuyên nghiệp hơn và có nền tảng kiến thức rộng rãi trong cộng đồng. Xây dựng một thị trường mỹ thuật bền vững là quá trình lâu dài, đòi hỏi sự hợp tác từ họa sĩ, nhà sưu tập, tổ chức nghệ thuật và cơ quan quản lý. Khi những yếu tố ấy hội tụ, mỹ thuật không chỉ là câu chuyện của sáng tạo mà còn trở thành giá trị văn hóa và giá trị kinh tế quan trọng của xã hội hiện đại.
