Thay đổi giờ học - giờ làm: Cần lời giải căn cơ

Xáo trộn đời sống hàng triệu gia đình?

Hà Nội đang chịu sức ép giao thông ngày càng lớn khi mật độ phương tiện tăng nhanh, đường phố liên tục quá tải vào các khung giờ cao điểm buổi sáng và chiều muộn. Nhiều tuyến phố như Nguyễn Trãi, Láng, Phạm Văn Đồng, Minh Khai... và khu vực quanh các trường học thường xuyên rơi vào trạng thái ùn ứ kéo dài.

Trong bối cảnh đó, đề xuất điều chỉnh giờ học và giờ làm - một giải pháp từng được áp dụng tại nhiều đô thị lớn trên thế giới - được tái đề xuất và bàn thảo như một hướng đi nhằm giảm tải lưu lượng phương tiện trong giờ cao điểm.

Tại hội thảo chuyên đề về cải thiện giao thông đô thị tổ chức trong tháng 10 vừa qua, nhiều chuyên gia nhấn mạnh, trung tâm của vấn đề ùn tắc nằm ở sự dồn nén người và xe vào cùng khung thời gian. Khi học sinh, sinh viên và người lao động đều bắt đầu ngày mới trong khoảng 7h-8h. Vì vậy, đề xuất cho nhóm học sinh đến trường sớm hơn hoặc muộn hơn khung giờ truyền thống, đồng thời phân bổ lại thời gian đi làm của công chức và doanh nghiệp, được xem như một cách “giải nén” cho giao thông đô thị.

Trong các ý kiến tại hội thảo, có chuyên gia đánh giá nếu thực hiện thành công, lượng phương tiện lưu thông giờ cao điểm có thể giảm từ 30-50%, một con số không nhỏ đối với một đô thị đang có hơn 9 triệu phương tiện đăng ký. Tuy nhiên, chính những con số đầy kỳ vọng đó cũng mở ra câu hỏi: liệu sự thay đổi sẽ diễn ra suôn sẻ hay sẽ trở thành cú xáo trộn lớn cho hàng triệu gia đình?

Từ góc nhìn giáo dục, thay đổi giờ học là việc không thể làm một cách đơn lẻ. Một vài trường đã từng thử thay đổi giờ vào lớp từ 7h30 sang 8h, hoặc ngược lại, nhưng mỗi sự dịch chuyển nhỏ đều kéo theo hàng loạt điều chỉnh: thời khóa biểu, hoạt động bán trú, giờ ăn trưa, giờ tan học, lịch xe đưa đón và sự phối hợp của phụ huynh.

Ghi nhận thực tế tại Trường Tiểu học Đại Từ (phường Định Công) cho thấy, dù giờ vào lớp là 7h45, nhưng ngay từ 7h hơn, khu vực quanh trường đã có nhiều em học sinh được gia đình đưa đến sớm. Em Phạm Mạnh Hiển, học sinh lớp 4A3 cho biết, vì bố mẹ phải đi làm sớm và xa nên em cũng phải đi học sớm. "Bố con vào làm lúc 8h, nhưng do đường xa và hay tắc nên 7h hơn con phải có mặt ở trường, tự túc ăn sáng rồi vào lớp, bố đưa con đến đây và đi làm luôn", em Mạnh Hiển cho biết.

Phụ huynh bày tỏ nhiều quan điểm khác nhau xung quanh đề xuất điều chỉnh giờ học - giờ làm. Nhiều người đồng tình rằng vào học muộn hơn sẽ giúp học sinh tiểu học và trung học có thời gian nghỉ ngơi đầy đủ, đặc biệt trong bối cảnh áp lực học tập và lịch học kéo dài như hiện nay. Tuy nhiên, đi cùng sự đồng tình là nỗi lo về việc tan học muộn. Chị Phạm Thảo, một phụ huynh ở phường Định Công cho biết: “Cháu lớp 4 nhà tôi vào học lúc 7h45 và tan học vào lúc 16h40, giờ con tan học thì bố mẹ vẫn chưa được tan làm, tôi phải nhờ ông bà đón cháu hằng ngày, nhưng ông bà già rồi, không thể đón mãi được. Nếu điều chỉnh giờ tan học của con muộn hơn một chút, giờ tan làm của bố mẹ sớm hơn một chút thì sẽ dễ dàng hơn”.  

Tuy nhiên, không phải gia đình nào cũng có sự hỗ trợ từ người thân như gia đình chị Thảo, với nhiều gia đình trẻ ở đô thị, khi không có sự hỗ trợ, việc thay đổi giờ học chắc chắn là một bài toán nan giải.

Một số phụ huynh khác lo ngại về vấn đề an toàn giao thông khi học sinh tan lớp muộn. Nhất là vào mùa đông, khi trời tối sớm, đường phố đông đúc và thời tiết bất lợi, rủi ro tăng lên đáng kể. Các em học sinh bậc THPT, vốn quen tự đi học bằng xe đạp điện hoặc xe máy điện, cũng bày tỏ lo lắng tương tự. Một học sinh lớp 11 chia sẻ cảm giác “khó thích nghi” nếu phải đến trường từ 6h sáng hoặc tan học gần 19h, nhất là trong những ngày mùa đông trời lạnh và tối sớm.

Cần có lộ trình rõ ràng

Về phía các chuyên gia giao thông, quan điểm chung là điều chỉnh giờ học/giờ làm chỉ là một phần của tổng thể giải pháp. Họ cho rằng muốn giảm ùn tắc bền vững, phải đồng thời nâng cấp vận tải công cộng, hạn chế phương tiện cá nhân, tổ chức lại giao thông quanh trường học và cải thiện hạ tầng đỗ xe.

Để đảm bảo sự chuyển dịch mạch lạc, thành phố cần xem xét đến sự đa dạng trong lịch sinh hoạt của các trường học: từ hệ thống trường công, đến các trường tư thục, trường quốc tế, đến những đơn vị có mô hình bán trú hoặc nội trú. Nếu mỗi trường áp dụng giờ học khác nhau một cách tự phát, nguy cơ tạo ra “nhiều giờ cao điểm nhỏ” là điều khó tránh. Đây cũng là điều từng xuất hiện trong giai đoạn một số quận thí điểm thay đổi giờ học, tình trạng ùn ứ vẫn tiếp diễn, chỉ là "giờ cao điểm" dịch chuyển sang các khung giờ mới.

Bên cạnh đó, cần tính đến tác động lâu dài đối với sức khỏe học sinh. Các nghiên cứu giáo dục gần đây chỉ ra rằng học sinh trung học ở độ tuổi vị thành niên dễ chịu ảnh hưởng mạnh bởi lịch sinh học. Việc đến trường quá sớm có thể khiến các em thiếu ngủ, giảm khả năng tập trung, trong khi tan học quá muộn ảnh hưởng tới thời gian nghỉ ngơi và hoạt động buổi tối. Vấn đề không chỉ là thời gian biểu, mà còn là hiệu quả học tập và sự phát triển thể chất, tinh thần của học sinh.

Trong khi những tranh luận vẫn đang diễn ra, điều rõ ràng nhất lúc này là việc thay đổi giờ học cần được thảo luận kỹ lưỡng hơn với sự tham gia của nhiều bên: phụ huynh, giáo viên, học sinh, chuyên gia giao thông, nhà quản lý giáo dục và đại diện chính quyền. Mỗi nhóm có một nỗi lo riêng, và sự thay đổi chỉ có ý nghĩa khi nó tạo thuận lợi cho đa số mà không đẩy thêm gánh nặng lên vai những gia đình vốn đang chịu nhiều áp lực đô thị.

Đề xuất lệch giờ học/giờ làm là một trong những nỗ lực nhằm tìm lối thoát cho ùn tắc giao thông ở Hà Nội, nhưng đó chỉ là bước khởi đầu trong quá trình điều chỉnh hành vi xã hội. Để đạt hiệu quả, thành phố cần một lộ trình rõ ràng, những nghiên cứu thực nghiệm điều chỉnh theo từng khu vực, và quan trọng nhất là sự đồng thuận từ người dân - những người trực tiếp chịu tác động của chính sách.