Quy định về vận hành công trình hạ tầng thu nhận dữ liệu ảnh viễn thám

Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa ban hành Thông tư số 68/2025/TT-BNNMT quy định kỹ thuật vận hành công trình hạ tầng thu nhận dữ liệu ảnh viễn thám (Thông tư 68).

Đây là văn bản quan trọng, đánh dấu bước hoàn thiện khung pháp lý trong lĩnh vực viễn thám, nhằm bảo đảm hệ thống trạm thu và trạm điều khiển vệ tinh viễn thám của Việt Nam được vận hành thống nhất, an toàn và hiệu quả trong bối cảnh nhu cầu sử dụng dữ liệu vệ tinh ngày càng gia tăng và các tiêu chuẩn quốc tế không ngừng được nâng cao.

Bảo đảm liên lạc không gián đoạn và chất lượng dữ liệu thu nhận

Thông tư 68 không chỉ quy định các yêu cầu kỹ thuật bắt buộc đối với từng hạng mục thiết bị, hạ tầng, điều kiện môi trường, hệ thống điện hay kết nối mạng, mà còn tạo nền tảng để các cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị vận hành trạm thu, tổ chức nghiên cứu và cộng đồng người khai thác dữ liệu có thể yên tâm sử dụng hệ thống trong thời gian dài, đảm bảo tính ổn định và an toàn tuyệt đối đối với nguồn dữ liệu quan trọng từ vệ tinh.

Một trong những nội dung trọng tâm của Thông tư là quy định các trạm thu và trạm điều khiển vệ tinh viễn thám phải bảo đảm khả năng liên lạc liên tục với vệ tinh, đáp ứng các tiêu chuẩn thu - phát tín hiệu và chất lượng dữ liệu theo đúng thông số của nhà sản xuất. Việc này có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh các dữ liệu vệ tinh, đặc biệt là ảnh viễn thám độ phân giải cao, được ứng dụng rộng rãi để giám sát biến động đất đai, theo dõi tài nguyên, môi trường, dự báo thiên tai, hỗ trợ nông nghiệp chính xác và phục vụ quốc phòng - an ninh.

Chỉ cần một sai lệch nhỏ trong quá trình thu nhận dữ liệu cũng có thể dẫn đến mất mát thông tin hoặc giảm chất lượng ảnh, gây ảnh hưởng tới các hoạt động phân tích và ra quyết định. Vì vậy, yêu cầu về liên lạc ổn định và chất lượng dữ liệu trong Thông tư đóng vai trò then chốt bảo vệ tính chính xác, trung thực và kịp thời của nguồn dữ liệu vệ tinh.

Quy định chi tiết về vị trí lắp đặt và giám sát vận hành

Thông tư 68 đưa ra yêu cầu cụ thể về vị trí lắp đặt ăng-ten, nhấn mạnh yếu tố thông thoáng trong toàn bộ vòng phương vị 360° cùng góc ngẩng tối thiểu 3°. Quy định này mang tính bắt buộc nhằm đảm bảo tín hiệu từ vệ tinh không bị cản trở bởi các yếu tố địa hình hoặc vật cản nhân tạo.

Đồng thời, hệ thống trạm thu và trạm điều khiển phải được trang bị camera hồng ngoại để giám sát hoạt động vận hành của ăng-ten. Sự giám sát liên tục giúp phát hiện sớm các sự cố như kẹt cơ khí, lệch hướng, rung lắc hay các tác động bất thường từ môi trường. Xung quanh ăng-ten, trạm phải thiết lập vành đai bảo vệ an toàn có đường kính tối thiểu bằng 1,5 lần đường kính ăng-ten nhằm tránh những va chạm vô ý và giảm thiểu tác động từ người hoặc động vật.

Điều kiện môi trường nghiêm ngặt để bảo đảm tuổi thọ thiết bị

Do đặc thù của các trạm thu và trạm điều khiển vệ tinh là phải hoạt động liên tục 24/7 trong thời gian dài, Thông tư dành phần quan trọng cho việc quy định cụ thể điều kiện môi trường trong nhà và ngoài trời để bảo đảm thiết bị trạm thu và trạm điều khiển vệ tinh luôn vận hành ổn định và bền bỉ.

Các thiết bị lắp đặt ngoài trời phải có khả năng hoạt động bền bỉ trong điều kiện nhiệt độ rộng từ -15°C đến +45°C, chịu được gió lên đến 80 km/h và mức mưa tối đa 37 mm/h. Những điều kiện này phù hợp với khí hậu nhiệt đới gió mùa của Việt Nam, nơi thời tiết biến động mạnh và ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của các thiết bị công nghệ cao.

Đối với khu vực đặt thiết bị trong nhà, Thông tư quy định phòng đặt thiết bị phải khô ráo, không thấm dột, duy trì độ ẩm từ 40% đến 70% và được trang bị điều hòa để ổn định nhiệt độ trong khoảng 18°C đến 25°C. Đây là dải nhiệt độ lý tưởng để bảo vệ các thiết bị thu phát tín hiệu, linh kiện điện tử và bộ xử lý khỏi quá nhiệt, ẩm mốc hoặc giảm hiệu suất.

Thông tư cũng nhấn mạnh yêu cầu về phòng cháy, chữa cháy; đồng thời quy định các trạm thu và trạm điều khiển phải được trang bị hệ thống chống sét và tiếp đất theo tiêu chuẩn của trạm viễn thông. Điều này đặc biệt quan trọng ở Việt Nam - quốc gia có tần suất sét đánh cao, khiến nhiều thiết bị điện tử nhạy cảm phải được bảo vệ tuyệt đối.

Máy phát điện dự phòng phải có chế độ tự động kích hoạt

Nhằm tránh tình trạng gián đoạn dữ liệu trong trường hợp mất điện, Thông tư yêu cầu trạm thu và trạm điều khiển vệ tinh phải được trang bị hệ thống cung cấp điện dự phòng đầy đủ, bao gồm bộ ổn định nguồn, hệ thống lưu điện (UPS) và máy phát điện dự phòng.

UPS phải có khả năng duy trì hoạt động tối thiểu 30 phút sau khi nguồn điện lưới bị ngắt, đảm bảo thiết bị không bị tắt đột ngột, đồng thời tạo thời gian chờ để máy phát điện dự phòng khởi động. Máy phát điện phải có chế độ tự động kích hoạt trong vòng 1 phút kể từ khi mất điện – một yêu cầu nghiêm ngặt cho thấy tầm quan trọng của việc duy trì liên tục hoạt động của trạm thu dữ liệu vệ tinh.

Việc gián đoạn dữ liệu, dù trong thời gian rất ngắn, có thể làm mất đi các khoảng thời gian chụp ảnh quý giá, làm lệch chu kỳ thu thập hoặc gây ảnh hưởng đến chất lượng các chuỗi dữ liệu dài hạn phục vụ nghiên cứu.

Yêu cầu về hệ thống mạng và an toàn thông tin

Thông tư 68 cũng quy định hệ thống mạng của trạm thu và trạm điều khiển vệ tinh phải được kết nối để bảo đảm trao đổi thông tin nhanh chóng, chính xác và bảo mật. Thiết bị mạng phải có khả năng mở rộng, trang bị các biện pháp chống tấn công mạng và đảm bảo an toàn thông tin theo cấp độ quy định.

Trong bối cảnh dữ liệu vệ tinh ngày càng có giá trị cao và nguy cơ tấn công mạng gia tăng, những yêu cầu này đóng vai trò quan trọng để bảo vệ cơ sở dữ liệu quốc gia, tránh nguy cơ bị truy cập trái phép, phá hoại hoặc thay đổi dữ liệu.

Thông tư 68 có hiệu lực từ ngày 15/01/2026, tạo nền tảng pháp lý đầy đủ, hiện đại và đồng bộ để vận hành hạ tầng thu nhận dữ liệu viễn thám quốc gia, góp phần nâng cao năng lực tiếp nhận, xử lý, chia sẻ và khai thác dữ liệu vệ tinh trong phục vụ quản lý tài nguyên, môi trường và phát triển kinh tế - xã hội.