Quảng Ngãi: An cư để chấm dứt cảnh 'chạy lũ, tránh sạt lở'

Âu lo khi mưa đổ...

Khu dân cư Hà Tăng (thôn Gò Lã, xã Sơn Tây, tỉnh Quảng Ngãi) nằm nép dưới chân núi Pà Đù. Nhìn từ xa, những ngôi nhà nhỏ chênh vênh bám vào triền dốc, phía trước là con đường hẹp uốn lượn, bên cạnh là sườn núi dựng đứng. Vẻ yên bình ấy chỉ tồn tại khi trời quang mây tạnh. Hễ mưa dồn dập đổ xuống, cả khu dân cư 17 hộ này lại phải vội vã thu dọn đồ đạc để chạy đi sơ tán.

Ông Đinh Xuân Thanh (42 tuổi) vẫn nhớ như in ký ức năm 2013, khi một vụ sạt lở bất ngờ vùi lấp hai người trong cùng gia đình. Nỗi đau ấy hằn lại, trở thành nỗi ám ảnh của cả xóm.

“Mưa xuống, nước từ các khe núi bất ngờ tuôn ra đục ngầu. Nhìn dòng nước tràn xuống, tôi chỉ thấy sợ. Cứ mưa lớn là phải dắt vợ con chạy sang nhà người quen ở phía Đông Trường Sơn. Hết mưa mới dám trở về. Cảnh chạy mưa năm nào cũng lặp lại, chẳng ai yên lòng”, ông nói.

Trong số 42 hộ ở Hà Tăng, có 17 hộ được xếp vào diện nguy cơ cao, cần phải di dời. Chính quyền xã đã nhiều lần đề xuất xin kinh phí bố trí tái định cư, nhưng nguồn vốn chưa được phân bổ. Tạm thời, bà con vẫn phải “sống chung với lo âu”, sẵn sàng rời nhà bất cứ lúc nào mưa lớn kéo dài.

Không chỉ Hà Tăng, toàn xã Sơn Tây có 15 điểm nguy cơ sạt lở, ảnh hưởng trực tiếp đến 89 hộ dân và gián tiếp 325 hộ khác. Với hơn 9.800 nhân khẩu, việc ứng phó với thiên tai luôn được chính quyền địa phương đặt lên hàng đầu.

Ông Đinh Công Lập, Phó Chủ tịch UBND xã Sơn Tây cho biết xã đã thành lập Ban chỉ huy phòng chống thiên tai, các đội xung kích từ thôn đến xã, chuẩn bị đầy đủ phương án sơ tán.

 “Chúng tôi thực hiện phương châm ‘bốn tại chỗ, ba sẵn sàng’. Khi có cảnh báo khẩn, lực lượng lập tức đến từng hộ vận động di dời, ưu tiên xen ghép vào nhà dân ở khu vực an toàn. Nếu tình hình xấu hơn sẽ bố trí nơi tập trung ổn định. Nguyên tắc là đi sớm để đảm bảo an toàn”, ông Lập nhấn mạnh.

Để giảm thiểu rủi ro, chính quyền còn ký kết hợp đồng dự trữ mì tôm, nước uống, dầu ăn… sẵn sàng tiếp tế cho người dân trong những ngày mưa bão.

Nỗ lực an cư

Sau khi hợp nhất, tỉnh Quảng Ngãi có diện tích hơn 14.800 km², địa hình đồi núi chia cắt mạnh. Đây cũng chính là điều kiện khiến thiên tai thêm khắc nghiệt. Theo thống kê, toàn tỉnh hiện có 372 điểm nguy cơ sạt lở, lũ quét, ảnh hưởng trực tiếp đến hơn 5.630 hộ dân tại 67 xã miền núi.

Để giải quyết lâu dài, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng Kế hoạch bố trí, sắp xếp dân cư vùng thiên tai giai đoạn 2026–2035. Dự kiến, 58 dự án di dời sẽ được triển khai, trong đó 45 dự án tập trung cho vùng thường xuyên xảy ra sạt lở, nhằm ổn định cuộc sống cho hơn 4.300 hộ.

Song song với di dời dân, ngành chức năng còn đầu tư hệ thống cảnh báo sớm. Tỉnh đã lắp đặt 99 trạm đo mưa tự động và 11 trạm đo mực nước, kết nối dữ liệu với ứng dụng VRAIN và cơ sở dữ liệu phòng chống thiên tai. Nhờ vậy, thông tin mưa lũ được cập nhật liên tục, giúp các địa phương chủ động kịch bản ứng phó.

Ông Đặng Trần Huân, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Ngãi, cho biết: “Chúng tôi đã khoanh vùng nguy cơ, xây dựng kịch bản chi tiết cho từng tình huống. Khi có mưa lớn, các địa phương được yêu cầu theo dõi sát sao và di dời dân ngay, tuân thủ nguyên tắc ‘đi sớm, về muộn’. Điều quan trọng nhất là không để người dân bị động trước thiên tai”.

Những giải pháp đó phần nào giúp bà con miền núi Quảng Ngãi yên tâm hơn. Nhưng để chấm dứt cảnh “chạy lũ, tránh sạt lở” lặp đi lặp lại hằng năm, vẫn cần những dự án tái định cư bền vững, để mỗi mùa mưa về không còn là nỗi ám ảnh của hàng nghìn hộ dân vùng cao.