Nỗ lực chuyển dịch năng lượng ở Nam Phi không chỉ để giảm phụ thuộc vào nhiệt điện than mà còn mở ra cơ hội đầu tư chiến lược trong lĩnh vực năng lượng sạch. Hơn 377 tỷ Rand (tương đương 21,33 tỷ USD) đã được phân bổ cho các dự án năng lượng tái tạo. Trong khi đó, các đối tác quốc tế thông qua sáng kiến Chuyển dịch Năng lượng Công bằng (JETP) cũng cam kết hỗ trợ Nam Phi thêm 8,5 tỷ USD cho quá trình này.
Nhiều dự án nổi bật đang góp phần định hình lại cơ cấu năng lượng Nam Phi. Trong đó, tổ hợp điện gió Impofu trị giá 9 tỷ Rand (510 triệu USD) do Enel Green Power và Red Cap phát triển sẽ cung cấp điện tái tạo cho các doanh nghiệp lớn như Sasol và Air Liquide.
Chuyển dịch năng lượng là trọng tâm trong kế hoạch chuyển đổi xanh ở Nam Phi. Ảnh: UN Nam Phi.
Ngoài ra, dự án Koruson 2 kết hợp điện gió và mặt trời ở Eastern và Northern Cape cũng đang cho thấy tính hiệu quả của các hệ thống tích hợp. Dự án Seriti Green tại Mpumalanga với công suất 750MW điện gió kết hợp 800MW pin lưu trữ đã khẳng định vai trò then chốt của lưu trữ năng lượng trong việc ổn định lưới điện.
Bên cạnh điện gió và điện mặt trời, Nam Phi đang đẩy mạnh lĩnh vực lưu trữ pin thông qua chương trình BESS 616MW/2.464MWh, với các dự án như Haru và Bloemhoek do Scatec và Mulilo triển khai. Hệ thống này giúp Nam Phi giảm sự phụ thuộc vào các nhà máy nhiệt điện đắt đỏ, đồng thời hỗ trợ hòa nhập nguồn tái tạo không ổn định vào lưới.
Chính phủ Nam Phi cũng đã thông qua Kế hoạch tổng thể năng lượng tái tạo (SAREM) vào tháng 3/2025. Theo đó, kế hoạch yêu cầu đảm bảo ít nhất 40% cổ phần trong các nhà máy điện độc lập đạt là người da đen. Đồng thời, cam kết cung cấp 3,7 tỷ Rand (210 triệu USD) để nội địa hóa thiết bị cho quá trình chuyển dịch năng lượng.
Tuy vậy, rào cản hạ tầng truyền tải điện vẫn hiện hữu. Đặc biệt tại Northern Cape, buộc các dự án phải chuyển hướng sang Mpumalanga, nơi có lưới điện hiện hữu sẵn sàng tiếp nhận công suất mới.
Dù còn thách thức về kỹ thuật và nhân lực, các xu hướng dài hạn (như chi phí công nghệ giảm, cam kết khí hậu và dòng vốn quốc tế) đang tạo lực đẩy mạnh mẽ cho thị trường. Quá trình chuyển đổi từ than sang năng lượng tái tạo tại Nam Phi là không thể đảo ngược, và đang mở ra cơ hội vàng cho các nhà đầu tư tiên phong.
