Nam Phi vừa công bố mục tiêu khí hậu giai đoạn 2030–2035, với cam kết cắt giảm phát thải khí nhà kính xuống 320-380 triệu tấn CO2, giảm so với mức 350-420 triệu tấn được đưa trong giai đoạn 2025-2030. Nhiều chuyên gia thuộc Ủy ban Khí hậu Tổng thống cho rằng đất nước có thể đặt mục tiêu tham vọng hơn, giảm thêm 25-30% để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050–2055.
Dù vậy, vấn đề hiện này nằm ở chỗ 74% nguồn cung điện năng của Nam Phi vẫn đến từ than đá. Do đó, chỉ giảm 10% phát thải sẽ không đủ để đất nước này đạt mục tiêu trung hòa carbon. Tờ The Conversation bình luận, việc đặt mục tiêu cắt giảm than đá khiêm tốn có thể khiến quốc gia bỏ lỡ cơ hội thu hút đầu tư vào quá trình chuyển dịch công bằng và phải tốn một khoản chi phí cao hơn trong tương lai. Nếu cắt giảm chậm, việc “khóa chặt” hạ tầng than sẽ dẫn đến phát thải tích tụ nhiều hơn và đòi hỏi những bước chuyển gấp gáp, tốn kém về sau.
Để thực hiện các mục tiêu tham vọng hơn nữa về chuyển dịch khỏi ‘cơn nghiện’ than đá, Nam Phi cần đảm bảo nguồn tài chính khậu đủ mạnh. Ảnh: Economy & Politics.
Nguyên nhân chính khiến Nam Phi dè dặt trong các mục tiêu cắt giảm than đá là do nguồn tài chính khí hậu chưa đủ mạnh. Chính phủ nước này nhấn mạnh, để đạt được những mục tiêu tham vọng hơn, họ cần ít nhất 8 tỷ USD mỗi năm đến năm 2030. Nguồn tài chính khí hậu này sẽ được phân bổ cho các dự án điện tái tạo, hydro xanh, xe điện dựa trên Kế hoạch Đầu tư chuyển dịch năng lượng công bằng. Tuy nhiên, cách tiếp cận quá thận trọng có thể khiến các nhà tài trợ quốc tế nghi ngại, bởi họ muốn hỗ trợ những quốc gia có cam kết rõ ràng và phù hợp với Thỏa thuận Paris.
Bối cảnh này phản ánh mâu thuẫn giữa “tham vọng đủ lớn” theo góc nhìn quốc tế và “tham vọng trong khả năng” theo cách Nam Phi tự định nghĩa. Lịch sử tài chính khí hậu tại châu Phi cũng góp phần vào sự dè dặt này. Trong đó, nhiều cam kết tài chính trước đây không được giải ngân đầy đủ hoặc kèm điều kiện khắt khe, không sát với nhu cầu thực tế.
Ngoài điện than, các ngành công nghiệp nặng (thép, xi măng), giao thông (xe điện), và quản lý đất đai cũng cần đóng góp vào nỗ lực giảm phát thải. Tuy vậy, hệ thống quản trị khí hậu của Nam Phi còn phân tán: Bộ Môi trường công bố chỉ tiêu, Bộ Năng lượng lập kế hoạch, Bộ Tài chính phân bổ ngân sách, Eskom triển khai, trong khi chính quyền địa phương cung cấp điện. Sự thiếu phối hợp này làm chậm tiến độ chuyển đổi.
Tóm lại, mục tiêu mới của Nam Phi tuân thủ Thỏa thuận Paris trên giấy tờ, nhưng chưa đủ để khẳng định tinh thần chuyển dịch công bằng và đầy tham vọng. Điều quan trọng hiện nay không chỉ là lượng phát thải được cắt giảm, mà còn là cách Nam Phi định nghĩa tham vọng, thương lượng tài chính khí hậu, xây dựng lòng tin với nhà tài trợ và nắm bắt cơ hội từ xu thế chuyển dịch xanh toàn cầu.
