Mô hình HTX ở Thanh Hóa: Nông dân liên kết sản xuất gạo sạch

Sản xuất sạch, tạo ra thương hiệu gạo an toàn

Vụ chiêm xuân 2025, nhiều nông dân ở xã Xuân Lập, tỉnh Thanh Hóa tiếp tục canh tác lúa theo quy trình hữu cơ. Đây là năm thứ hai các nông dân tại địa phương gia mô hình sản xuất lúa sạch, được hỗ trợ giống, phân bón hữu cơ và tập huấn kỹ thuật. Nhờ tuân thủ nghiêm ngặt quy trình “không phân hóa học, không thuốc trừ sâu”, năng suất lúa tăng thêm khoảng 50 kg/sào so với cách canh tác truyền thống.

Theo bà Đỗ Thị Hoa, Giám đốc HTX Dịch vụ NN&PTNT Xuân Minh (HTX Xuân Minh), năm nay HTX tiếp tục duy trì 10 ha lúa hữu cơ với các giống chất lượng cao như Thái Xuyên 111, TBR225, TBR39, Gia Lộc 35... Giá trị thu nhập nhờ đó tăng thêm hơn 1 triệu đồng/ha so với sản xuất đại trà.

Trên cánh đồng tập trung, xã Xuân Minh (cũ) nay là xã Xuân Lập, tỉnh Thanh Hóa hiện gieo cấy 215 ha lúa, trong đó có 80 ha theo hướng hữu cơ với giống chủ lực là TBR225 và Bắc Thơm số 7 KBL. Đây là những giống lúa phù hợp với đồng đất, chống chịu sâu bệnh tốt, vừa cho năng suất, vừa cho chất lượng cao. Đặc biệt, từ năm 2022, HTX đã xây dựng vùng nguyên liệu theo tiêu chuẩn VietGAP, ban đầu chỉ 10 ha, nay đã mở rộng lên 40 ha VietGAP và 10 ha hữu cơ.

Bà Đỗ Thị Hoa cho biết: “Mục tiêu của chúng tôi là sản xuất lúa gạo sạch, cung cấp cho thị trường trong và ngoài tỉnh, tiến tới xuất khẩu. Quy trình canh tác được áp dụng cơ giới hóa đồng bộ từ làm đất, gieo mạ, cấy máy, thu hoạch đến bảo quản, đóng gói. Đặc biệt, sản xuất hữu cơ áp dụng nguyên tắc ‘5 không’, giúp môi trường đồng ruộng sạch hơn, bà con nông dân cũng ý thức hơn trong chăm sóc lúa”.

Thực tế, lúa hữu cơ thường sinh trưởng chậm hơn so với lúa thường, nhưng hạt gạo thành phẩm lại vượt trội: thon dài, trắng sáng, có hương thơm nhẹ tự nhiên, cơm dẻo, ngọt và để nguội vẫn mềm. Nhờ chất lượng ổn định, nhãn hiệu Gạo Hoa Minh của HTX ngày càng được người tiêu dùng tin tưởng. Mỗi vụ, HTX cung cấp ra thị trường hơn 100 tấn gạo, ngoài tiêu thụ tại địa phương còn xuất bán sang các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh và nhiều nơi khác.

Tháng 11/2022, gạo Hoa Minh được công nhận là sản phẩm OCOP cấp tỉnh hạng 3 sao – một dấu mốc quan trọng, khẳng định chất lượng và uy tín trên thị trường. Nhờ “cú hích” này, sức tiêu thụ sản phẩm tăng lên đáng kể, giá bán ổn định ở mức 25.000 đồng/kg. Gạo Hoa Minh hiện không chỉ có mặt tại các hộ gia đình mà còn trở thành nguồn cung cho nhiều trường học bán trú tại Thanh Hóa và các tỉnh lân cận.

Nhân rộng mô hình HTX – nền tảng phát triển kinh tế bền vững

Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường, từ vụ xuân 2023, HTX Xuân Minh đã mở rộng diện tích sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP lên 40 ha, đồng thời đưa thêm 10 ha lúa hữu cơ vào vụ xuân 2024. Đây chính là cơ sở hình thành vùng sản xuất quy mô lớn, tạo ra sản phẩm đồng đều về chất lượng và mẫu mã.

Không chỉ dừng lại ở sản xuất, HTX còn chú trọng tập huấn kỹ thuật cho xã viên, từ khâu chọn giống, làm đất, gieo cấy đến thu hoạch, chế biến. Điều này vừa giúp nông dân nâng cao tay nghề, vừa tạo ra nguồn nguyên liệu ổn định cho sản phẩm gạo Hoa Minh. “Chúng tôi hướng đến mục tiêu không chỉ cung ứng cho thị trường trong nước, mà còn xây dựng thương hiệu đủ sức cạnh tranh để xuất khẩu ra nước ngoài”, bà Đỗ Thị Hoa nhấn mạnh.

Ông Hà Đình Cường, Chủ tịch UBND xã Xuân Lập đánh giá: “Chính quyền địa phương luôn đồng hành, tạo điều kiện cho HTX Xuân Minh mở rộng sản xuất. Xã đã hỗ trợ kết nối doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm, đồng thời khuyến khích bà con mạnh dạn tham gia mô hình lúa VietGAP, hữu cơ. Đây là hướng đi phù hợp, góp phần nâng cao thu nhập và xây dựng nông thôn mới bền vững”.

Có thể khẳng định, việc đưa gạo Hoa Minh trở thành sản phẩm OCOP không chỉ là niềm tự hào của xã Xuân Lập, mà còn là đòn bẩy quan trọng để HTX gắn sản xuất nông nghiệp với chế biến, tiêu thụ theo chuỗi giá trị. Nhờ đó, thu nhập của xã viên được cải thiện rõ rệt, góp phần thực hiện thành công chương trình xây dựng nông thôn mới nâng cao và tiến tới nông thôn mới kiểu mẫu.

Thực tế tại Thanh Hóa cho thấy, mô hình HTX đang ngày càng phát huy hiệu quả. Toàn tỉnh hiện có 1.374 HTX với khoảng 252.000 thành viên, gần 40.000 lao động thường xuyên. Nhiều HTX đã tạo được uy tín lớn như HTX dịch vụ cơ giới hóa Đông Tiến (121 thành viên), HTX Xuân Minh (266 thành viên), HTX dịch vụ nông lâm nghiệp Bình Sơn (65 thành viên)... Các HTX này không chỉ gắn kết nông dân, mà còn mở ra cơ hội hợp tác với doanh nghiệp lớn như Công ty CP Bắc Trung Bộ, Tập đoàn Thái Bình Seed, Công ty TNHH Thực phẩm công nghệ cao Tâm Phú Hưng trong việc bao tiêu sản phẩm.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn những khó khăn cần tháo gỡ. Phần lớn HTX trên địa bàn tỉnh có quy mô nhỏ, vốn điều lệ thấp, nên chưa đủ khả năng đầu tư vào sản xuất hàng hóa lớn hay ứng dụng công nghệ cao. Chính vì vậy, để mô hình HTX tiếp tục phát triển, các ban quản trị cần năng động hơn, chủ động đa dạng hóa dịch vụ, tạo chuỗi giá trị sản xuất – tiêu thụ khép kín nhằm mang lại lợi ích thiết thực cho xã viên.

Mô hình của HTX Xuân Minh đã chứng minh rằng, khi nông dân liên kết với nhau, cùng thay đổi tư duy sản xuất, ứng dụng khoa học kỹ thuật và hướng tới thị trường thì họ có thể làm giàu ngay trên đồng đất quê hương. Đây cũng chính là hướng đi bền vững để nông nghiệp Thanh Hóa ngày càng phát triển, nâng cao giá trị sản phẩm và đời sống người dân nông thôn.