‘Làn gió mới’ cho chương trình OCOP

Tên gọi thay đổi, giá trị vẫn cần được bảo tồn

Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) suốt thời gian qua đã chứng minh là một trong những chính sách nông thôn tiêu biểu, tạo ra làn sóng đổi mới sáng tạo từ gốc rễ.

Tuy nhiên, trong bối cảnh cả nước thực hiện sắp xếp lại đơn vị hành chính, từ 63 xuống còn 34 tỉnh, thành phố, OCOP đang đứng trước bước ngoặt lớn: thách thức không chỉ về tên gọi địa phương, mà còn là bài toán giữ gìn bản sắc, giá trị truyền thống và năng lực cạnh tranh của sản phẩm vùng miền.

Một sản phẩm OCOP không đơn thuần là một món hàng tiêu dùng. Đó là kết tinh của văn hóa, truyền thống, tri thức bản địa và tình yêu với mảnh đất quê hương. Từ trái mận Bắc Hà (Lào Cai), chè Shan Tuyết Suối Giàng (Yên Bái cũ) đến đồ gỗ khảm trai Chuyên Mỹ (Hà Nội), mỗi sản phẩm đều mang trong mình câu chuyện của vùng đất sản sinh ra nó. Vì vậy, việc thay đổi tên địa phương do sáp nhập hành chính có thể gây xáo trộn về mặt nhận diện và định vị thương hiệu, khiến nhiều chủ thể sản xuất lo ngại sản phẩm sẽ bị “mất gốc” trong mắt người tiêu dùng.

Những nỗi lo ấy là có thật. Khi địa danh quen thuộc biến mất khỏi bản đồ hành chính, cũng đồng nghĩa với việc mất đi một phần giá trị định danh của sản phẩm, điều mà các chủ thể OCOP đã dày công vun đắp suốt nhiều năm.

Tuy nhiên, điều quan trọng hơn tên gọi chính là giá trị cốt lõi mà sản phẩm đó mang lại. Đó là chất lượng, là vùng nguyên liệu ổn định, là bí quyết truyền thống và tinh thần văn hóa đặc hữu. Chè Shan Tuyết Hoàng Su Phì vẫn mang hương vị đặc trưng của núi rừng Tây Bắc, bất chấp việc Hà Giang có còn là một tỉnh riêng hay không. OCOP không chỉ phụ thuộc vào ranh giới hành chính, mà gắn với nguồn gốc địa lý và trí tuệ bản địa.

Hợp nhất hành chính: Thách thức hay đòn bẩy?

Thay vì nhìn nhận việc sắp xếp đơn vị hành chính như một rào cản, trước hết, việc giữ nguyên hiệu lực của giấy chứng nhận OCOP là một quyết định sáng suốt và hợp lý, giúp tránh tình trạng phải làm lại từ đầu – vốn dễ gây chậm trễ, tăng chi phí và làm nản lòng người sản xuất. Chỉ cần cập nhật thông tin hành chính, sản phẩm tiếp tục được lưu thông bình thường.

Thứ hai, hợp nhất hành chính mở ra khả năng liên kết vùng nguyên liệu rộng hơn, tạo điều kiện cho các chủ thể mở rộng quy mô sản xuất và phát triển từ nhãn hiệu tập thể thành chỉ dẫn địa lý hoặc nhãn hiệu chứng nhận. Đây chính là bước tiến chiến lược để OCOP từ “cấp xã” chuyển hóa thành thương hiệu quốc gia, có sức lan tỏa toàn cầu.

Thứ ba, việc hợp nhất giúp chủ thể tiếp cận hệ sinh thái hỗ trợ mạnh mẽ hơn  từ chính sách xúc tiến thương mại của tỉnh mới đến các hoạt động truyền thông, quảng bá tập trung. Thay vì đơn độc loay hoay với bài toán tiếp cận thị trường, giờ đây nhiều chủ thể có thể “đứng trên vai người khổng lồ”, tận dụng nguồn lực cấp vùng để thúc đẩy tiêu thụ và mở rộng chuỗi giá trị.

Điển hình thích ứng để bứt phá

Sự vươn lên mạnh mẽ của Chương trình OCOP tại Đồng Nai sau hợp nhất với Bình Phước là minh chứng sống động. 439 sản phẩm OCOP, 11 sản phẩm 5 sao và hàng loạt cách làm sáng tạo về phân phối từ siêu thị Co.opmart đến các điểm trưng bày địa phương cho thấy, khả năng thích ứng linh hoạt và quyết tâm đổi mới đã giúp các chủ thể OCOP bứt phá trên thị trường. Tương tự, tại TP Hải Phòng mới, 342 chợ, 34 siêu thị, hàng nghìn điểm sán lẻ và sàn thương mại điện tử là “bệ đỡ” để các sản phảm OCOP tiếp cận thị trường dễ dàng, giảm chi phí logistics và nâng cao hiệu quả truyền thông.

OCOP không chỉ là thương hiệu sản phẩm, mà là thương hiệu văn hóa. Việc hợp nhất đơn vị hành chính, dù mang lại những xáo trộn ban đầu, nhưng cũng chính là phép thử để OCOP trưởng thành, vững vàng và bản lĩnh hơn. Đã đến lúc các chủ thể OCOP không chỉ nghĩ đến chuyện “giữ chỗ đứng”, mà cần hướng tới “nâng vị thế”, không chỉ trong nước, mà cả trên bản đồ xuất khẩu toàn cầu.

OCOP không đơn thuần là một chương trình phát triển sản phẩm, mà là chiến lược phát triển con người, phát triển nông thôn và phát triển bản sắc Việt. Khi những “sứ giả văn hóa” của từng vùng miền biết cách thích ứng, khẳng định giá trị, thì thương hiệu OCOP sẽ mãi là niềm tự hào dù địa danh có đổi thay.