Kiểm kê khí nhà kính như 'hộ chiếu xanh' trong thương mại quốc tế

Khóa đào tạo nhằm giúp doanh nghiệp nắm chắc yêu cầu pháp lý, phương pháp tính toán phát thải và chuẩn bị cho các chuẩn mực xanh đang được áp dụng tại nhiều thị trường quốc tế. Đây là sự kiện nằm trong chuỗi hoạt động của Chương trình “Vì Môi trường xanh Quốc gia 2025”. 

Hỗ trợ doanh nghiệp thay đổi tư duy

TS Hoàng Hiệp, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tăng trưởng xanh (Học viện Nông nghiệp Việt Nam) cho biết, năm 2025 đánh dấu giai đoạn tăng tốc trong thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050 mà Việt Nam tuyên bố tại COP26.

Ông nhận định kiểm kê khí nhà kính không phải bước thủ tục mà là cơ sở để doanh nghiệp xác định vị trí phát thải, điều chỉnh hoạt động sản xuất và chủ động thích ứng với các yêu cầu của thị trường toàn cầu. Đặc biệt, khi EU đưa Cơ chế điều chỉnh biên giới các-bon (CBAM) vào vận hành và Hoa Kỳ tăng cường quy định xanh đối với hàng nhập khẩu, minh bạch “dấu chân các-bon” trở thành điều kiện để hàng hóa duy trì năng lực cạnh tranh.

Nhấn mạnh kiểm kê khí nhà kính có thể coi như “hộ chiếu xanh” trong thương mại quốc tế, nhưng TS Hiệp lo ngại, doanh nghiệp có thể thiếu dữ liệu chuẩn, dẫn đến rủi ro pháp lý và khó tham gia chuỗi cung ứng có yêu cầu về quản trị phát thải. Do đó, khóa đào tạo cần giúp doanh nghiệp thay đổi tư duy, chuyển từ cách tiếp cận mang tính đối phó sang cách chủ động đón đầu chuẩn mực thị trường.

Viện Nghiên cứu Tăng trưởng xanh cam kết đồng hành hỗ trợ tỉnh Ninh Bình giảm phát thải khí nhà kính bằng 4 nhóm nhiệm vụ: Xây dựng nền tảng dữ liệu các-bon tập trung; thiết lập cơ chế hỗ trợ kỹ thuật thường xuyên để cập nhật tiêu chuẩn; hỗ trợ kết nối thị trường các-bon quốc tế; và đẩy mạnh truyền thông về sản phẩm xanh, doanh nghiệp đạt chuẩn ESG.

Cơ sở dữ liệu mà Viện dự kiến xây dựng bao gồm thông tin phát thải của 5 lĩnh vực chính, gồm năng lượng; giao thông; công nghiệp (IPPU); nông nghiệp, lâm nghiệp và sử dụng đất (AFOLU) và chất thải, cùng bộ dữ liệu tiềm năng tạo tín chỉ các-bon và dữ liệu phát thải cấp doanh nghiệp.

Tiền đề cho doanh nghiệp tiếp cận các chương trình giảm phát thải

Ông Nguyễn Tuấn Hùng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Ninh Bình thừa nhận, biến đổi khí hậu đang tạo sức ép lớn lên phát triển kinh tế - xã hội. Trong nhiều năm gần đây, tỉnh đã chịu ảnh hưởng của bão, lũ, xâm nhập mặn và các hiện tượng thời tiết cực đoan. Trong khi đó, yêu cầu kiểm kê khí nhà kính theo quy định mới đặt ra áp lực đáng kể với cơ sở sản xuất do thiếu nhân lực chuyên môn, phương pháp tính toán phức tạp và các tiêu chuẩn liên tục được sửa đổi.

Sau sáp nhập, Ninh Bình có 80 cơ sở thuộc diện phải kiểm kê khí nhà kính. Đến nay, Sở đã thẩm định báo cáo của 35 cơ sở và đang xem xét báo cáo của 33 cơ sở, vẫn còn 12 đơn vị chưa nộp. Các sở, ngành của tỉnh cũng đề xuất bổ sung khoảng 50 cơ sở tiêu thụ năng lượng lớn vào danh sách phải kiểm kê từ năm 2026.

Ông Hùng cho biết Nghị định 119/2025/NĐ-CP yêu cầu doanh nghiệp xây dựng báo cáo kiểm kê 2 năm/lần kể từ chu kỳ 2024 và gửi UBND tỉnh trước ngày 31/3 hằng năm, đòi hỏi doanh nghiệp phải chủ động hơn trong việc thu thập và chuẩn hóa dữ liệu phát thải.

Trước bối cảnh đó, Ninh Bình triển khai nhiều hoạt động theo Chương trình “Vì môi trường xanh quốc gia giai đoạn 2025-2026”, bao gồm khóa đào tạo kiểm kê khí nhà kính phối hợp cùng Viện Nghiên cứu Tăng trưởng xanh. Các doanh nghiệp tham dự đợt này đều thuộc diện phải kiểm kê, thể hiện sự quan tâm đến yêu cầu pháp lý và xu hướng tiêu chuẩn hóa “dấu chân các-bon” trong chuỗi cung ứng.

Ông Hùng đề nghị doanh nghiệp tập trung tiếp thu nội dung chuyên môn, trao đổi kỹ với giảng viên và áp dụng trực tiếp vào quy trình lập báo cáo tại đơn vị. Ông đánh giá, kiểm kê khí nhà kính là tiền đề quan trọng để doanh nghiệp tiếp cận các chương trình giảm phát thải, tham gia thị trường các-bon và giảm rủi ro tuân thủ trong giai đoạn các tiêu chuẩn xanh đang dần trở thành yêu cầu bắt buộc.

Chung quan điểm, ông Hoàng Sỹ Tuấn, Trưởng phòng Hành chính Nhân sự Công ty TNHH Thắng Lợi cho biết, doanh nghiệp duy trì cam kết tuân thủ quy định môi trường và chú trọng trách nhiệm xã hội. Công ty đặt mục tiêu giảm khí thải, mở rộng tái chế chất thải và tăng hiệu quả sử dụng năng lượng trong sản xuất lẫn văn phòng. Hiện Thắng Lợi ưu tiên đầu tư công nghệ sạch, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn và khuyến khích nhân viên hạn chế đồ nhựa dùng một lần.

Công ty cũng kiểm soát chặt nguồn gây ô nhiễm, đầu tư hệ thống xử lý nước thải và khí thải đạt chuẩn, đồng thời trồng cây xanh trong khuôn viên và tổ chức các hoạt động cộng đồng liên quan đến môi trường. Theo ông Tuấn, khóa đào tạo là cơ hội để doanh nghiệp hoàn thiện kỹ năng đánh giá phát thải, từ đó đáp ứng tốt hơn yêu cầu pháp lý và chiến lược phát triển xanh.