Xã Khổng Lào, tỉnh Lai Châu được hình thành trên cơ sở sáp nhập địa giới hành chính của các xã Khổng Lào, Hoang Thèn, Bản Lang thuộc huyện Phong Thổ (cũ). Xã có tổng diện tích tự nhiên 188,12 km², đường biên giới dài 2,8 km; gồm 32 bản với 3.453 hộ, 16.924 nhân khẩu. Đây là địa bàn sinh sống của 8 dân tộc anh em, trong đó dân tộc Dao chiếm 50,22%, Thái 34,10%, Mông 9,18%, Giáy 0,33%, còn lại là các dân tộc khác.
Những ngôi nhà cấp 4 kiên cố mọc lên minh chứng cho sự đổi thay tại vùng núi cao. Ảnh: Đức Bình.
Khổng Lào có địa hình núi cao, bị chia cắt mạnh, một số bản vùng cao giao thông đi lại còn nhiều khó khăn. Tuy nhiên, địa phương lại sở hữu nhiều tiềm năng, lợi thế nổi bật để phát triển du lịch cộng đồng. Tiêu biểu là các điểm đến, sản phẩm du lịch trải nghiệm như chinh phục đỉnh Pờ Ma Lung cao 2.967m - nóc nhà biên giới phía Bắc, điểm du lịch Đồi Tình yêu; cùng hệ thống di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc đã được công nhận như Lễ hội Then Kin Pang, Ẩm thực của người Thái, Tập quán xã hội và tín ngưỡng Lễ cấp sắc của người Dao tuyển.
Những năm qua, các cấp ủy đảng, chính quyền tỉnh Lai Châu đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch, nâng cao đời sống Nhân dân. Ngày 17/2/2021, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh ban hành Nghị quyết số 04 - NQ/TU về bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của các dân tộc gắn với phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh Lai Châu, giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030.
Bám sát nghị quyết của tỉnh, Đảng ủy, HĐND, UBND xã Khổng Lào đã cụ thể hóa, triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa phương. Công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên và Nhân dân về gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc gắn với phát triển du lịch được đẩy mạnh. Vai trò phối hợp của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội được phát huy; người dân được xác định là chủ thể trong phát triển du lịch cộng đồng. Xã cũng chú trọng cử cán bộ làm công tác du lịch ở cơ sở, tổ chức cho người dân tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng hoạt động du lịch.
Các trò chơi dân gian được người dân trên địa bàn xã Khổng Lào lưu giữ và tổ chức chơi trong các dịp lễ, tết. Ảnh: Quỳnh Trang.
Cùng với đó, địa phương phát huy vai trò của các nghệ nhân, già làng, trưởng bản, người có uy tín trong dòng họ trong việc bảo tồn, truyền dạy tri thức dân gian, gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ. Xã thường xuyên phối hợp, xin ý kiến tư vấn của các chuyên gia, hiệp hội du lịch; học hỏi kinh nghiệm từ các mô hình tiêu biểu trong xây dựng, phát triển du lịch cộng đồng.
Công tác quy hoạch, đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch được quan tâm. Khổng Lào ưu tiên đầu tư hạ tầng giao thông, điểm sinh hoạt cộng đồng, nâng cao chất lượng dịch vụ, đảm bảo an ninh, an toàn cho du khách; từng bước xây dựng các tour, tuyến, điểm du lịch cộng đồng an toàn, thân thiện. Hoạt động quảng bá, truyền thông cũng được tăng cường thông qua các bài viết, video, hình ảnh về lễ hội, sinh hoạt văn hóa - văn nghệ, thể thao và các hoạt động trải nghiệm leo núi, góp phần lan tỏa hình ảnh địa phương.
Những con đường được bê tông hóa tại xã Khổng Lào. Ảnh: Đức Bình.
Nhờ thực hiện hiệu quả công tác bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, Lễ hội Then Kin Pang của dân tộc Thái được phục dựng, duy trì tổ chức từ quy mô cấp xã, được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Lễ hội ngày càng khẳng định giá trị, chiều sâu văn hóa và sức lan tỏa trong cộng đồng. Năm 2025, Lễ hội được tổ chức theo quy mô cấp tỉnh với sự tham gia của đại biểu các sở, ban, ngành; các huyện, thành phố trong tỉnh; đại diện tỉnh bạn và huyện Kim Bình (tỉnh Vân Nam, Trung Quốc); đặc biệt thu hút hơn 300 diễn viên, nghệ nhân, vận động viên tham gia.
Bên cạnh đó, nhiều nét văn hóa truyền thống tiếp tục được gìn giữ và phát huy, tiêu biểu như nghi thức người Thái trắng đi lấy nước gội đầu vào ngày cuối cùng của năm cũ để đón năm mới, gắn với truyền thuyết nữ tướng Nàng Han giả trai đánh giặc, lãnh đạo đồng bào 16 xứ Thái đánh bại giặc ngoại xâm phương Bắc. Cùng với đó là việc duy trì ẩm thực truyền thống của người Thái, tín ngưỡng và nghi lễ cấp sắc của người Dao tuyển và nhiều lễ hội, phong tục đặc sắc khác.
Tại Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ XI, xã Khổng Lào là một trong các tập thể điển hình được tôn vinh trong công tác phát triển kinh tế - xã hội, bảo tồn các giá trị văn hóa gắn với phát triển du lịch. Một số giải pháp giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc gắn với phát triển du lịch của xã được trình bày tại Đại hội, là điểm sáng để các địa phương tham khảo, học tập.
Hiện 32/32 bản của xã đều có nhà văn hóa; 41 đội văn nghệ và 4 câu lạc bộ văn hóa hoạt động thường xuyên. Trong 5 năm qua, Khổng Lào thu hút trên 52.000 lượt du khách đến tham quan, trải nghiệm, góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập cho Nhân dân, từng bước khẳng định hướng đi đúng đắn trong bảo tồn văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững.
