Dấu ấn từ những con số biết nói
Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến cuối năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo cả nước dự kiến chỉ còn khoảng 1%. So với mức 58% vào năm 1998, đây là cú nhảy vọt lịch sử, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có tốc độ thoát nghèo nhanh nhất thế giới.
Ông Phạm Hồng Đào, Phó Chánh Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo cho biết, chính sách giảm nghèo đã chuyển từ tập trung hỗ trợ trực tiếp sang tạo sinh kế bền vững. Ảnh: Vân An.
Chỉ riêng giai đoạn 2021-2024, tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân 1,03%/năm, đạt và vượt mục tiêu Quốc hội, Chính phủ đề ra. Ở các huyện nghèo, tốc độ giảm lên tới 6,7%/năm, vượt xa kế hoạch 4-5%. Đặc biệt, trong đồng bào dân tộc thiểu số, tỷ lệ hộ nghèo đã giảm một nửa (từ 25,91% xuống còn 12,55%).
Không chỉ là thu nhập, diện mạo hạ tầng vùng khó khăn cũng đang thay đổi nhanh chóng. Hơn 2.600 công trình hạ tầng mới được xây dựng, 2.300 công trình được duy tu, giúp 19 xã ven biển, hải đảo đạt chuẩn nông thôn mới. Hàng loạt mô hình sản xuất, dự án giảm nghèo hơn 10.500 dự án trên cả nước đã thu hút hơn 200.000 hộ dân tham gia, mang lại sinh kế ổn định.
Ông Phạm Hồng Đào, Phó Chánh Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo khẳng định: Dấu ấn từ Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 đang hiện hữu rõ rệt, biến đổi cả diện mạo nông thôn lẫn chất lượng cuộc sống của hàng triệu hộ dân.
Những phận đời đổi thay
Từ những con số, khi đi sâu vào thực tế, dễ thấy tác động của chính sách đã thấm vào từng gia đình. Tại một bản làng vùng cao Tây Bắc, con đường đất nhỏ dẫn vào thung lũng đã không còn cảnh những mái nhà dột nát, xiêu vẹo như vài năm trước. Thay vào đó là những căn nhà cấp 4 vững chãi, bên trong có điện sáng, nước sạch, trẻ con ríu rít học bài. Bà Lò Thị Hoa (ở huyện nghèo thuộc Sơn La) nở nụ cười rạng rỡ: “Gia đình tôi từng nằm trong diện nghèo nhất xã. Giờ được hỗ trợ làm nhà mới, lại có vốn nuôi bò, trồng ngô lai, cuộc sống đã khác xưa nhiều”.
Cuộc sống người dân Bản Hang Táu (xã Chiềng Hắc, tỉnh Sơn La) thoát nghèo nhờ mô hình trồng cây dược liệu dưới tán rừng, được hỗ trợ kỹ thuật và liên kết tiêu thụ. Ảnh: Việt Anh.
Hay ở Bản Hang Táu (xã Chiềng Hắc, tỉnh Sơn La), anh Hồ Văn Lực - một thanh niên người H'Mông từng quanh năm chỉ biết nương rẫy, thu nhập bấp bênh. Ba năm qua, gia đình anh tham gia mô hình trồng cây dược liệu dưới tán rừng, được hỗ trợ kỹ thuật và liên kết tiêu thụ. “Trước kia làm rẫy chỉ đủ ăn, giờ có thêm dược liệu, thu nhập gấp đôi, gấp ba. Tôi còn gửi con đi học nghề ở thành phố. Nghèo giờ không còn là cái bóng ám ảnh gia đình tôi nữa”, anh Lực chia sẻ.
Những câu chuyện ở Sơn La chỉ là lát cắt nhỏ trong bức tranh lớn về công cuộc giảm nghèo. Từ căn nhà mới khang trang của bà Lò Thị Hoa đến mô hình dược liệu dưới tán rừng của anh Hồ Văn Lực, có thể thấy chính sách không chỉ thay đổi diện mạo nông thôn mà còn mở ra lối đi mới cho từng số phận. Khi sản xuất được gắn với kỹ thuật và thị trường, khi người lao động được tiếp cận cơ hội việc làm bền vững, thì giảm nghèo không còn dừng ở những con số thống kê, mà đã trở thành động lực thúc đẩy khát vọng vươn lên, kiến tạo một tương lai ổn định và lâu dài cho người dân.
Theo báo cáo của Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo, giai đoạn 2021-2024, gần 125.000 lao động thuộc hộ nghèo, cận nghèo đã được kết nối việc làm. Ở nhiều tỉnh, các phiên giao dịch việc làm thu hút hàng nghìn người tham dự, mở ra cơ hội cho cả triệu lao động. Song song với đó, gần 90.000 căn nhà cho hộ nghèo được xây mới hoặc sửa chữa, giúp hàng chục nghìn gia đình chấm dứt cảnh “dột nát mưa tạt, gió lùa”.
Những kết quả đó khẳng định một thực tế: giảm nghèo không chỉ là những con số biết nói, mà chính là sự thay đổi căn bản trong đời sống và niềm tin của người dân.
Hướng đi mới cho giai đoạn 2026-2030
Những thành tựu giảm nghèo của Việt Nam rất đáng ghi nhận, song chặng đường phía trước vẫn còn không ít thách thức. Ở nhiều vùng trung du, miền núi phía Bắc và Tây Nguyên, tỷ lệ hộ nghèo vẫn trên 50%, hạ tầng còn yếu kém, dịch vụ y tế và giáo dục hạn chế, nguy cơ tái nghèo cao. Thậm chí, ở một số nơi, tư tưởng trông chờ, ỷ lại vẫn tồn tại.
Giảm nghèo bền vững không thể chỉ dừng ở hỗ trợ, mà phải tạo cơ hội cho người dân tiếp cận việc làm, công nghệ, thị trường. Ảnh: Việt Anh.
Theo PGS.TS Hoàng Văn Cường, chuyên gia kinh tế Đại học Kinh tế Quốc dân, hỗ trợ người dân về lương thực, tiền bạc hay nhà ở chỉ là giải pháp tình thế, giải quyết cái nghèo trước mắt. Nhưng để thoát nghèo lâu dài, điều quan trọng hơn cả là phải tạo cho họ cơ hội làm ăn, phát triển kinh tế bằng chính năng lực của mình. Cơ hội ấy đến từ việc có việc làm ổn định, được tiếp cận công nghệ hiện đại, học hỏi kỹ năng mới và có kênh tiêu thụ sản phẩm trên thị trường.
Ông Cường nhấn mạnh, nếu người nghèo chỉ sống dựa vào trợ cấp thì khi có rủi ro xảy ra như thiên tai, dịch bệnh hay biến động giá cả họ rất dễ rơi trở lại cảnh nghèo. Ngược lại, khi có nghề nghiệp, tri thức và sinh kế bền vững, họ sẽ có “tấm khiên” để tự bảo vệ mình trước mọi biến động.
Từ thực tiễn đó, các nhà hoạch định chính sách thống nhất rằng giai đoạn tới cần có tư duy mới: chuyển từ hỗ trợ sang trao cơ hội, từ “cho con cá” sang “trao cần câu và tạo ao hồ để đánh bắt”. Hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các bộ, ngành đang xây dựng chuẩn nghèo cho giai đoạn 2026 - 2030, gắn với chuyển đổi số, phát triển xanh và thích ứng biến đổi khí hậu.
Theo ông Phạm Hồng Đào, ba định hướng lớn trong tiêu chí giảm nghèo giai đoạn mới sẽ là: tạo sinh kế bền vững thông qua mô hình sản xuất gắn chuỗi giá trị; ứng dụng công nghệ số trong quản lý, giám sát chính sách và huy động sức mạnh toàn xã hội – từ doanh nghiệp, tổ chức đến cộng đồng để cùng chung tay. “Điều quan trọng nhất là khơi dậy khát vọng vươn lên. Chỉ khi người dân chủ động, việc thoát nghèo mới bền vững”, ông Đào nhấn mạnh.
