80 năm qua, ngành Địa chất Việt Nam đã ghi dấu nhiều thành tựu quan trọng, không chỉ trong công tác điều tra, thăm dò tài nguyên khoáng sản trong nước, mà còn ở sự mở rộng hợp tác quốc tế sâu rộng, hiệu quả. Chính sự kết nối, chia sẻ tri thức với bạn bè năm châu đã giúp ngành nhanh chóng hội nhập, trưởng thành và khẳng định vị thế trong khu vực cũng như trên trường quốc tế.
Thủ tướng Phạm Văn Đồng (thứ 6 từ trái qua) tiếp đoàn chuyên gia địa chất Liên Xô năm 1962. Ảnh: Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam.
Ngay sau khi hòa bình lập lại ở miền Bắc (năm 1954), ngành Địa chất Việt Nam đã nhận được sự giúp đỡ to lớn từ các nước xã hội chủ nghĩa, đặc biệt là Liên Xô. Các nhà khoa học địa chất Xô Viết không chỉ trực tiếp tham gia vào những nhiệm vụ điều tra cơ bản đầu tiên mà còn đào tạo lớp cán bộ địa chất nòng cốt cho Việt Nam. Từ sự hợp tác ấy, ngành từng bước xây dựng nền tảng khoa học và kỹ thuật vững chắc, mở đường cho chặng đường phát triển sau này.
Không chỉ dừng ở mối quan hệ song phương, hợp tác ba bên Việt Nam - Lào - Campuchia cũng là minh chứng tiêu biểu cho tình hữu nghị bền chặt. Các nhà địa chất của ba nước đã kề vai sát cánh như những “đồng đội cùng chiến hào”, cùng chia sẻ kinh nghiệm, kết quả nghiên cứu, đóng góp cho sự hiểu biết khoa học về khu vực bán đảo Đông Dương. Đây là cơ sở khoa học quan trọng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ tài nguyên của mỗi quốc gia.
Hội nhập sâu rộng - khẳng định vị thế Việt Nam
Từ nền móng ban đầu, ngành Địa chất Việt Nam đã từng bước mở rộng hợp tác với nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế. Việt Nam trở thành thành viên của các diễn đàn khoa học uy tín như Liên hiệp Khoa học địa chất quốc tế (IUGS), Chương trình Đối sánh Địa chất quốc tế (IGCP), Hội đồng Vành đai Thái Bình Dương về tài nguyên năng lượng và khoáng sản (CPCEMR), hay Ủy ban Điều phối các Chương trình Khoa học Địa chất Vùng ven bờ và Ngoài khơi ở Đông và Đông Nam Á (CCOP).
Việt Nam tiếp tục ghi dấu ấn khi đăng cai Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về khoáng sản lần thứ 8 (AMMin 8) và các Hội nghị liên quan vào năm 2021. Ảnh: Mai Đan.
Hàng loạt đề án nghiên cứu khoa học, hợp tác kỹ thuật, chuyển giao công nghệ, liên doanh đầu tư đã được triển khai với sự tham gia của các đối tác từ Nga, Pháp, Bỉ, Đức, Anh, Mỹ, Canada, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, New Zealand, Ấn Độ, Trung Quốc và nhiều quốc gia ASEAN. Thông qua đó, đội ngũ cán bộ địa chất Việt Nam có cơ hội tiếp cận công nghệ hiện đại, phương pháp nghiên cứu tiên tiến, góp phần nâng cao năng lực chuyên môn và mở rộng tầm nhìn hội nhập.
Đặc biệt, ngành Địa chất Việt Nam nhiều lần được quốc tế đánh giá cao khi tổ chức thành công các hội nghị lớn. Có thể kể đến Hội nghị Địa chất Đông Dương lần thứ nhất (1986), lần thứ 2 (1991), Hội nghị bàn tròn về Luật Khai khoáng và Phát triển đầu tư (1992), Hội nghị Thăm dò và Phát triển tài nguyên năng lượng và khoáng sản Việt Nam và các vùng lân cận (1994), Hội nghị Khoa học hỗn hợp của Hiệp hội Địa từ và hàng không và Hiệp hội Địa chấn vật lý lòng đất (2001).
Năm 2011, Việt Nam chủ trì Hội nghị Quan chức cấp cao ASEAN về khoáng sản (ASOMM-11), với sự tham dự đầy đủ của 10 quốc gia thành viên ASEAN và các nước đối thoại, để cùng xây dựng Kế hoạch hành động hợp tác ASEAN về khoáng sản giai đoạn 2011-2015.
Một dấu mốc đáng nhớ khác là Đại hội Địa chất, tài nguyên khoáng sản và năng lượng Đông Nam Á lần thứ 15 (GEOSEA XV) tại Hà Nội vào năm 2018, quy tụ tới 500 đại biểu trong và ngoài nước. Đây không chỉ là sự kiện khoa học quy mô lớn mà còn là dịp để Việt Nam thể hiện năng lực tổ chức, đồng thời khẳng định vai trò trung tâm kết nối của ngành Địa chất trong khu vực.
Tiếp nối thành công đó, năm 2021, Việt Nam tiếp tục ghi dấu ấn khi đăng cai Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về khoáng sản lần thứ 8 (AMMin 8) và các Hội nghị liên quan. Hội nghị đã chính thức thông qua kế hoạch Hành động Hợp tác ASEAN về Khoáng sản giai đoạn 2 (2021-2025) cùng với các nhiệm vụ ưu tiên hàng năm. Đây được xem là bước đi quan trọng, vạch rõ định hướng hợp tác khoáng sản khu vực, đồng thời tạo nền tảng vững chắc cho các hội nghị cấp cao tiếp theo.
Theo các chuyên gia, những sự kiện này không đơn thuần là hội nghị khoa học, mà còn là cầu nối hợp tác, tạo cơ hội để Việt Nam chia sẻ kết quả nghiên cứu, đồng thời tiếp nhận những xu hướng, công nghệ tiên tiến trên thế giới. “Mỗi sự kiện quốc tế là một dịp khẳng định hình ảnh ngành Địa chất Việt Nam - cởi mở, năng động, sẵn sàng hợp tác vì mục tiêu phát triển bền vững”, một nhà khoa học trong ngành nhấn mạnh.
Mở rộng hợp tác, phát triển bền vững trong tương lai
Bước sang giai đoạn mới, hợp tác quốc tế trong ngành Địa chất tiếp tục được mở rộng theo hướng đa dạng, thực chất và hiệu quả hơn. Việt Nam đã triển khai nhiều chương trình hợp tác quy mô, như dự án ghép nối bản đồ địa chất tỉ lệ 1:1.000.000 với các nước Lào, Campuchia, Thái Lan và Myanmar; nghiên cứu khí hóa than nâu vùng đồng bằng sông Hồng với các chuyên gia Mỹ và Canada; hay nghiên cứu, điều tra về nguồn gốc và triển vọng quặng urani cùng các nhà địa chất Liên bang Nga.
Đặc biệt, các chương trình hợp tác còn gắn liền với nhiệm vụ bảo vệ môi trường, sử dụng hợp lý và hiệu quả tài nguyên thiên nhiên. Điều này không chỉ đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế mà còn phù hợp với định hướng phát triển bền vững của đất nước.
Buổi làm việc giữa Cục Địa chất và Mỏ Lào và Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam tại Viêng Chăn, năm 2003. Ảnh: Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam.
Nhìn lại 80 năm, có thể khẳng định hợp tác quốc tế chính là một trong những nhân tố quan trọng tạo nên thành tựu của ngành Địa chất Việt Nam. Từ những bước đi ban đầu với sự hỗ trợ quý báu của bạn bè, đến những dự án hợp tác đa phương mang tầm khu vực và quốc tế ngày nay, ngành đã chứng minh năng lực vươn xa, sẵn sàng đồng hành cùng cộng đồng khoa học thế giới.
Hướng tới tương lai, ngành Địa chất Việt Nam tiếp tục coi hợp tác quốc tế là động lực quan trọng để nâng cao năng lực nghiên cứu, ứng dụng công nghệ, đồng thời đóng góp thiết thực vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ tài nguyên, môi trường. Đó cũng chính là cách để ngành viết tiếp truyền thống vẻ vang, xứng đáng với chặng đường 80 năm đầy tự hào.
Chia sẻ tại một hội nghị quốc tế, một chuyên gia trong ngành nhận định: “Những kết quả hợp tác từ thời kỳ đầu đã không chỉ mang lại dữ liệu quý báu mà còn tạo dựng niềm tin và sự gắn bó giữa các thế hệ địa chất trong khu vực. Đây là di sản vô giá để ngành Địa chất Việt Nam tiếp tục phát triển bền vững”.
