Cải tạo, phục hồi môi trường sau khai thác khoáng sản là nhiệm vụ bắt buộc nhằm đưa đất, nước, cảnh quan về trạng thái an toàn, phục vụ lợi ích cộng đồng. Những năm qua, tỉnh Điện Biên đã chú trọng triển khai nhiều giải pháp, song công tác này vẫn còn tồn tại những khó khăn, bất cập cần sớm khắc phục.
Hoạt động khai thác và nghiền sàng đá tại xã Mường Phăng, tỉnh Điện Biên. Ảnh: Trần Hương.
Theo ông Nguyễn Thành Trung, Trưởng phòng Môi trường và Khoáng sản, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Điện Biên, hiện toàn tỉnh có 36 điểm mỏ đã được cấp phép và đi vào hoạt động. Trong đó, 5 điểm mỏ đã hết thời hạn khai thác và đang thực hiện thủ tục đóng cửa, hoàn nguyên, gồm mỏ chì, kẽm ở bản Huổi Tao (xã Pu Nhi) và mỏ than tại xã Thanh An. Đây được xem là những tín hiệu tích cực, thể hiện sự chuyển biến trong nhận thức, trách nhiệm của doanh nghiệp đối với công tác bảo vệ môi trường sau khai thác ở Điện Biên.
Thực tế nhiều năm qua, trên địa bàn tỉnh vẫn còn tình trạng doanh nghiệp sau khi khai thác xong bỏ mặc, không thực hiện hoàn nguyên môi trường. Điển hình như Công ty TNHH Hoàng Ánh Điện Biên trong quá trình khai thác đá làm vật liệu xây dựng thông thường tại bản Sín Sủ, xã Xá Nhè chưa thực hiện các giải pháp bảo vệ môi trường; hay Công ty Cổ phần Công nghiệp Molybden Điện Biên sau khi khai thác vàng tại bản Háng Trợ (xã Phì Nhừ, huyện Điện Biên Đông cũ) nay là xã Xa Dung đã rút đi, để lại nhiều hầm hố, bãi thải nham nhở, gây ô nhiễm nguồn nước.
Xe tưới nước giảm bụi trong hoạt động khai thác đá. Ảnh: Trần Hương.
Trước thực trạng này, tỉnh Điện Biên đã có những bước vào cuộc quyết liệt. Năm 2020, UBND tỉnh phê duyệt Đề án đóng cửa mỏ vàng bản Háng Trợ. Doanh nghiệp chủ mỏ đã phá sản, số tiền ký quỹ chỉ 465 triệu đồng không đủ cải tạo diện tích hơn 39ha, nên UBND tỉnh đã giao UBND (huyện Điện Biên Đông cũ) nay là xã Xa Dung làm chủ đầu tư, sử dụng thêm ngân sách tỉnh (gần 2 tỷ đồng) để san gạt, xử lý khai thác, trồng mới 38ha thông vĩ. Đến nay, cây đã sinh trưởng khá tốt, môi trường khu vực dần được khôi phục, tạo vành đai xanh che phủ đất. Đây là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của công tác hoàn nguyên khi được chính quyền quyết liệt triển khai.
Một số điểm mỏ vật liệu xây dựng như: xã Sam Mứn, Thanh Yên, hay mỏ đá Mường Ảng 4, xã Mường Ảng vẫn chậm trễ hoàn nguyên, gây ảnh hưởng dòng chảy và tiềm ẩn nguy cơ sạt lở. Trước tình hình đó, chính quyền địa phương đã chủ động cắt tầng, gỡ đá treo, trồng thêm cây để giảm thiểu tác động xấu, thể hiện sự vào cuộc kịp thời nhằm đảm bảo an toàn cho người dân.
Bãi tập kết vật liệu khai thác cần được quản lý, hoàn nguyên theo quy định. Ảnh: Trần Hương.
Ông Nguyễn Thành Trung, cho biết thêm: Khó khăn lớn nhất hiện nay là mức ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường trong khai thác khoáng sản còn quá thấp (chỉ 1 - 3% tổng mức đầu tư), không đủ kinh phí để doanh nghiệp thực hiện đề án phục hồi môi trường. Ngoài ra, nhiều đơn vị chây ỳ hoặc cố tình trốn tránh trách nhiệm khi đóng cửa mỏ. Tuy nhiên, tỉnh đang chỉ đạo quyết liệt việc rà soát, kiểm tra, đồng thời nâng mức ký quỹ trong các phương án cải tạo, phục hồi để đảm bảo tính khả thi.
Có thể thấy, bên cạnh những bất cập, công tác hoàn nguyên sau khai thác khoáng sản ở Điện Biên đã có chuyển biến tích cực. Việc phục hồi thành công diện tích mỏ vàng Háng Trợ hay việc nhiều doanh nghiệp đã chủ động làm thủ tục đóng cửa mỏ cho thấy sự thay đổi trong trách nhiệm xã hội. Nếu tiếp tục kiên quyết xử lý, nâng cao ký quỹ và đẩy mạnh vai trò quản lý Nhà nước, Điện Biên hoàn toàn có thể vừa khai thác hiệu quả tài nguyên, vừa giữ vững “lá chắn xanh” bảo vệ môi trường và đời sống của người dân.
