Hành lang pháp lý mở đường cho kỷ nguyên quản trị đất đai mới

Sự ra đời của Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị đã tạo dấu mốc quan trọng, mở đường cho một giai đoạn phát triển mới: minh bạch hơn, hiệu quả hơn và gần dân hơn.

“Tinh thần đó đang được cụ thể hóa mạnh mẽ trong lĩnh vực đất đai, nơi mỗi thay đổi đều chạm tới quyền lợi thiết thân của người dân và doanh nghiệp”, bà Đoàn Thị Thanh Mỹ, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai nhấn mạnh.

Từ tư duy mới đến hệ thống pháp luật đồng bộ

Bà Đoàn Thị Thanh Mỹ cho rằng, đất đai là nguồn lực chiến lược, vừa hữu hạn vừa vô cùng quý giá. Quản lý tốt đất đai là quản lý được không gian phát triển của quốc gia. Thể chế rõ ràng, pháp luật đồng bộ chính là chìa khóa để khai thông và sử dụng hiệu quả nguồn lực này.

Trên cơ sở đó, Luật Đất đai năm 2024 ra đời đã thể chế hóa toàn diện chủ trương của Đảng, đồng thời xử lý nhiều vấn đề cấp bách trong thực tiễn: xác định giá đất theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước; mở rộng quyền của người dân trong giám sát và tiếp cận thông tin đất đai; quy định cụ thể hơn về thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; và tăng cường trách nhiệm giải trình của cơ quan quản lý.

Đặc biệt, Quốc hội đã cho phép Luật có hiệu lực sớm hơn 5 tháng, cùng với hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành được ban hành đồng bộ, khắc phục căn bản tình trạng “Luật chờ Nghị định”. Đây chính là biểu hiện sinh động của tinh thần Nghị quyết 66-NQ/TW, pháp luật phải chuyển động cùng đời sống, chứ không đứng yên trên giấy tờ.

Phân cấp mạnh mẽ 

Kể từ tháng 7/2025 cả nước bước vào công cuộc sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh gọn đơn vị hành chính và đổi mới mô hình chính quyền địa phương theo hướng hai cấp. Đây không chỉ là yêu cầu về tổ chức bộ máy, mà còn là bước điều chỉnh căn bản về phương thức quản lý Nhà nước, đòi hỏi thể chế phải thích ứng, linh hoạt và trao quyền thực chất hơn cho địa phương.

Thực hiện chủ trương này cùng với Nghị quyết 66-NQ/TW của Bộ Chính trị, các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đất đai 2024 đã được xây dựng đồng bộ theo hướng phân cấp, phân quyền, trao quyền mạnh mẽ cho địa phương.

Trong đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định 151/2025/NĐ-CP quy định rõ thẩm quyền của chính quyền địa phương hai cấp; Nghị định 226/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung nhiều quy định để tăng tính chủ động cho cấp dưới trong tổ chức thực thi; Nghị quyết 66.3/2025 tháo gỡ các vướng mắc trong quá trình triển khai quy hoạch, dự án. Bộ cũng đã ban hành theo thẩm quyền Thông tư số 23/2025/TT-BNNMT ngày 20/6/2025 quy định về phân cấp, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực đất đai khi tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Theo Nghị định 151/2025/NĐ-CP, phần lớn thẩm quyền của cấp huyện đã được chuyển giao xuống cấp xã. Chỉ duy nhất thẩm quyền của UBND cấp huyện trong quyết định việc quản lý sử dụng đất có mặt nước là hồ, đầm thuộc địa bàn nhiều xã, phường, thị trấn thì chuyển cho cấp tỉnh (khoản 2 Điều 188 Luật Đất đai). Đồng thời, thể chế Kết luận số 155-KL/TW cần “phân định rõ giữa thẩm quyền chung của UBND và thẩm quyền riêng của chủ tịch UBND cấp tỉnh, cấp xã”, các văn bản trên đã tiếp tục phân cấp, phân quyền cơ bản theo nguyên tắc thẩm quyền chung trước đây (UBND) được chuyển cho thẩm quyền riêng (chủ tịch UBND) trong giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất…

Việc phân cấp, phân quyền, phân định đã giúp giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, giảm tầng nấc trung gian và nâng cao tính linh hoạt trong thực thi, đồng thời những thẩm quyền mang tính liên xã, liên vùng lại được chuyển lên cấp tỉnh, bảo đảm tính thống nhất trong quản lý.

Cách làm này phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đang được vận hành từ ngày 1/7/2025, giúp các quyết định về đất đai đến gần hơn với thực tế, rút ngắn thời gian xử lý, giảm tầng nấc trung gian. Lần đầu tiên, nguyên tắc “cấp nào gần dân nhất, cấp đó được quyết định” được thể chế hóa đồng bộ. “Phân cấp không có nghĩa là buông lỏng. Các nghị định đều quy định rõ cơ chế kiểm tra, giám sát, thanh tra ở từng cấp, từng khâu, vừa đảm bảo thống nhất quản lý, vừa ngăn ngừa tiêu cực”, bà Đoàn Thị Thanh Mỹ nhấn mạnh.

Tạo dữ liệu sạch và tăng kết nối

Một nội dung nổi bật thể hiện tinh thần Nghị quyết 66-NQ/TW là Chiến dịch 90 ngày làm giàu, làm sạch dữ liệu đất đai, do Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng Bộ Công an phát động. Mục tiêu là xây dựng cơ sở dữ liệu “đúng - đủ - sạch - sống - thống nhất - dùng chung”, đồng bộ với dữ liệu dân cư, thuế, tài chính và xây dựng.

Việc xây dựng một hệ thống dữ liệu “một dữ liệu - nhiều mục tiêu quản lý” đã được quy định trong Nghị định 226/2025/NĐ-CP. Dữ liệu đất đai được kết nối đồng bộ với dữ liệu dân cư, thuế, xây dựng và tài chính, hình thành nền tảng quản trị điện tử phục vụ việc định giá, giao dịch và thanh tra đất đai. Nghị định 226 cũng đưa ra nguyên tắc minh bạch hóa thông tin: mọi giao dịch, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất phải được công khai trên cổng thông tin điện tử, giúp người dân, doanh nghiệp dễ dàng tra cứu và giám sát. Đây là bước tiến lớn trong hướng tới nền quản trị đất đai số, công khai và phục vụ người dân.

“Hai nghị định 151/NĐ-CP và 226/NĐ-CP là bước hoàn thiện quan trọng, thể hiện năng lực phản ứng chính sách của Chính phủ. Pháp luật không phải tĩnh, mà phải chuyển động cùng đời sống, cùng nhu cầu phát triển của người dân và doanh nghiệp”, bà Mỹ chia sẻ.

Để các chính sách mới thực sự đi vào cuộc sống, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức 10 đoàn công tác do lãnh đạo Bộ dẫn đầu làm việc tại 34 tỉnh, thành, lắng nghe và tháo gỡ khó khăn trong tổ chức vận hành chính quyền hai cấp. Đồng thời, 34 cán bộ của Cục Quản lý đất đai được cử trực tiếp xuống địa phương, kề vai cùng chính quyền cơ sở xử lý các tình huống vướng mắc.

Cách làm “đi cùng, làm cùng, tháo gỡ cùng” này giúp các địa phương nhanh chóng thích ứng, đảm bảo chính sách đi đúng hướng và phát huy hiệu quả ngay trong thực tiễn.

Hoàn thiện thể chế là động lực phát triển 

Nhìn tổng thể, từ định hướng trong Nghị quyết 66-NQ/TW của Bộ Chính trị đến các văn bản triển khai của Chính phủ, có thể thấy một sự chuyển động đồng bộ của cả hệ thống chính trị, từ tư duy đến hành động. Nếu Nghị quyết 66 là “kim chỉ nam” định hướng tư duy pháp quyền, thì các Nghị định 151, 226 và Nghị quyết 66.3 chính là “bánh răng vận hành”, đưa chủ trương vào thực tiễn.

Hiện nay, Chính phủ đang trình Quốc hội Dự thảo Nghị quyết về cơ chế tháo gỡ khó khăn trong thi hành Luật Đất đai, nhằm tạo hành lang linh hoạt, đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới. Khi được thông qua, Nghị quyết này sẽ tiếp tục thể chế hóa đầy đủ, kịp thời tinh thần Nghị quyết 66-NQ/TW, xử lý các “điểm nghẽn” và các vấn đề mới phát sinh từ thực tiễn.