Theo nghiên cứu kéo dài sáu năm của các nhà khoa học Mỹ và Trung Quốc, khi nhiệt độ và lượng khí thải carbon tăng cao, hàm lượng asen vô cơ trong hạt gạo cũng tăng theo. Kết quả này đã làm thay đổi cách khoa học thế giới hiểu về asen gây độc, vì trước đây, các nhà nghiên cứu chỉ tập trung vào một trong hai yếu tố trên.
Asen vô cơ có thể làm tăng nguy cơ ung thư, bệnh tim và các vấn đề thần kinh ở trẻ nhỏ. Với hơn một nửa dân số thế giới tiêu thụ gạo hằng ngày, phát hiện này cho thấy một mối nguy tiềm tàng cho hàng tỷ người, đặc biệt là ở các quốc gia châu Á, nơi gạo là nguồn lương thực chính.
Nghiên cứu mới tiết lộ tác động kép của nhiệt độ cao và CO2 làm gia tăng hàm lượng arsen trong gạo. Ảnh: Hồng Ngọc.
Gạo là cây trồng có khả năng phát triển tốt trong môi trường nước ngập nên phù hợp làm cây lương thực chính ở nhiều vùng canh tác nhiệt đới. Tuy nhiên, chính điều này lại khiến cây lúa dễ hấp thụ asen từ đất và nước, vốn có thể tồn tại tự nhiên hoặc bắt nguồn từ các hoạt động công nghiệp.
“Chúng tôi biết rằng mỗi yếu tố riêng lẻ có thể gây ảnh hưởng, nhưng khi kết hợp cả hai thì mức độ tăng asen là điều chúng tôi không ngờ tới. Gạo là món ăn hàng ngày của hàng tỷ người, nên bất kỳ thay đổi nào về độc tố đều có thể gây tác động lớn đến sức khỏe cộng đồng”, TS Lewis Ziska – nhà sinh lý học thực vật tại Đại học Columbia, cho biết.
Trong các thử nghiệm thực địa, nhóm nghiên cứu trồng gạo trong điều kiện được kiểm soát với các mức CO2 và nhiệt độ khác nhau, mô phỏng kịch bản khí hậu trong tương lai. Kết quả cho thấy hàm lượng asen vô cơ trong hạt gạo tăng rõ rệt khi đồng thời gia tăng cả nhiệt độ và CO2.
Asen vô cơ là một trong những độc tố có liên hệ mật thiết với ung thư da, phổi, bàng quang và các bệnh lý tim mạch. Đối với nhóm trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, nguy cơ thậm chí còn cao hơn khi ăn bột làm từ gạo.
Từ dữ liệu thực địa, các nhà khoa học đã ước tính mức độ phơi nhiễm và rủi ro bệnh tật tại 7 quốc gia tiêu thụ gạo nhiều nhất ở châu Á: Việt Nam, Indonesia, Trung Quốc, Bangladesh, Philippines, Myanmar và Ấn Độ. Kết quả cho thấy mức độ rủi ro sức khỏe tăng lên đáng kể ở tất cả các nước này.
Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia châu Á có nguy cơ phơi nhiễm arsen từ gạo cao, đặc biệt đối với trẻ nhỏ – nhóm dễ ăn gạo dưới dạng bột. Ảnh: Georgina Gustin.
Trước đó, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã đưa ra khuyến cáo về giới hạn tiếp xúc với asen, đặc biệt là với trẻ em. Tuy nhiên, Mỹ vẫn chưa có tiêu chuẩn bắt buộc về hàm lượng asen trong thực phẩm.
Các tác giả nghiên cứu cho rằng, phát hiện mới sẽ tạo thêm áp lực lên các cơ quan quản lý để thiết lập ngưỡng an toàn nghiêm ngặt hơn, đồng thời thúc đẩy các giải pháp can thiệp. Những biện pháp này có thể bao gồm phát triển giống lúa ít hấp thụ asen hơn, cải tiến quy trình canh tác, và quan trọng nhất: hành động khẩn cấp để giảm thiểu biến đổi khí hậu.
“Gạo từ lâu đã là một loại thực phẩm tiềm ẩn nguy cơ về asen, và giờ đây, biến đổi khí hậu đang làm vấn đề trầm trọng thêm,” giáo sư Keeve Nachman – đồng tác giả nghiên cứu từ Đại học Johns Hopkins – nhận định. “Điều tốt nhất chúng ta có thể làm là mọi thứ trong khả năng để làm chậm lại quá trình nóng lên toàn cầu.”
