Giảm rác để du lịch phát triển xứng tầm: [Bài 1] Du lịch mắc kẹt trong vòng vây rác thải

Biển đẹp nhưng ngập rác!

Nhiều tháng nay, tại các bãi biển của TP.HCM như bãi Sau, bãi Trước… bị rác thải đại dương “tấn công”. Sóng đánh vào bờ không chỉ mang theo bọt trắng mà còn cả túi nilon, hộp xốp, lưới nilon và xác rong rêu hôi thối.

Đặc biệt, sau mỗi kỳ nghỉ lễ hay khi gió mùa mạnh, hàng chục tấn rác và lục bình trôi dạt vào bờ, trải dài hàng cây số. Lực lượng vệ sinh phải huy động tối đa nhân lực, phương tiện mới gom được hết lượng rác tồn đọng.

Tình trạng tương tự diễn ra ở các bãi biển thuộc xã Long Hải, Hồ Tràm… khi rác thải sinh hoạt, nhựa dùng một lần, thậm chí phế thải từ hoạt động đánh bắt cá, du lịch tràn lên bãi cát. Nhiều đoạn kè biển ở Bình Châu từng được người dân gọi là “điểm đen rác thải” bởi mùi hôi và cảnh quan nhếch nhác kéo dài.

Tại đặc khu Côn Đảo, áp lực còn lớn hơn khi mỗi ngày đảo phát sinh 20-25 tấn rác nhưng công suất xử lý chỉ đạt một nửa. Những điểm du lịch nổi tiếng như bãi Đầm Trầu, Hòn Bảy Cạnh không ít lần ghi nhận tình trạng rác nổi lềnh bềnh sau các đợt triều cường, gây mất mỹ quan và lo ngại về an toàn môi trường.

Không ít du khách từng đến Vũng Tàu, Long Hải hay Côn Đảo chia sẻ cảm giác thất vọng khi chứng kiến biển đầy rác thải. Trên mạng xã hội, nhiều bài đăng kèm hình ảnh túi nilon, chai lọ, đồ ăn thừa, vỏ lon nằm lẫn trong cát hoặc bị sóng đánh vào chân người tắm biển. Một số khách còn cảnh báo bạn bè “nên cân nhắc” vì không gian tắm biển “không sạch như quảng cáo”.

Tại các bãi tắm công cộng Vũng Tàu, đã xảy ra tình trạng du khách bị vật sắc nhọn lẫn trong rác gây trầy xước, phải sơ cứu. Một số gia đình sau trải nghiệm này cho biết sẽ chuyển hướng đến Phú Quốc, Nha Trang hay Quy Nhơn… nơi họ tin tưởng có bãi biển được chăm sóc tốt hơn.

Hệ quả không chỉ là mất khách mà còn tổn thất về thương hiệu. Nhiều công ty lữ hành thừa nhận tình trạng rác thải trên biển là một trong những lý do khiến các tour ngắn ngày tới khu vực biển tại Bà Rịa - Vũng Tàu (trước đây) gặp khó khăn, khách hủy đặt vào giờ chót, làm ảnh hưởng doanh thu của cả chuỗi dịch vụ lưu trú, ăn uống, giải trí.

Du lịch đánh mất lợi thế bởi… rác

Trước đây, Sở Nông nghiệp và Môi trường Bà Rịa - Vũng Tàu công bố số liệu cho thấy, trung bình mỗi dịp lễ lớn, lượng rác thải tại các bãi biển Vũng Tàu tăng gấp 4-5 lần ngày thường, có ngày lên đến hàng trăm tấn. Trong đó, phần lớn là túi nilon, chai nhựa, hộp xốp và thức ăn thừa.

Lực lượng vệ sinh phải làm việc xuyên đêm, xe chở rác hoạt động liên tục mới trả lại phần nào vẻ sạch sẽ cho bãi biển. Nhưng chỉ sau vài ngày, khi thủy triều lên hoặc khách du lịch đông trở lại, tình trạng rác thải lại tái diễn. Việc này trở thành vòng lặp khiến chính quyền và doanh nghiệp phải tốn hàng tỷ đồng mỗi năm để “giải cứu bãi biển” mà không giải quyết tận gốc.

Ông Nguyễn Xuân Hậu, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Dịch vụ môi trường và Công trình đô thị Vũng Tàu (VESCO) cho biết, rác đại dương xuất hiện tại các bãi biển tỉnh nhiều năm nay, nhưng ngày càng nhiều, thường xuyên và kéo dài hơn. “Năm 2023, tình trạng này nghiêm trọng chưa từng có, từ tháng 5 đến tận tháng 11 vẫn chưa dứt. Dù VESCO huy động toàn lực thu gom, rác vẫn không xử lý kịp, ảnh hưởng môi trường, mỹ quan và đặc biệt là du lịch”, ông Hậu chia sẻ.

Tại Côn Đảo, áp lực còn nặng hơn do diện tích đảo nhỏ, không gian lưu chứa rác hạn chế, phải vận chuyển một phần rác vào đất liền hoặc chôn lấp tạm thời gây ô nhiễm đất và nước ngầm.

Rác đại dương là mối đe dọa lớn với đa dạng sinh học. Mỗi mùa gió chướng, từng tấn rác ập vào các khu rừng ngập mặn quanh đảo, mắc kẹt trong rễ cây theo từng đợt thủy triều. Ông Nguyễn Khắc Pho, Giám đốc Vườn quốc gia Côn Đảo lo ngại: “Nếu không kiểm soát rác nhựa, rùa biển và rạn san hô sẽ là những sinh vật chịu ảnh hưởng nặng nề nhất”.

Từ một tài nguyên thiên nhiên quý giá, biển trở thành “nỗi lo” của ngành du lịch khi hình ảnh rác thải liên tục xuất hiện. Rác không chỉ ảnh hưởng đến cảnh quan, môi trường, mà còn làm mất đi sự hấp dẫn vốn có của điểm đến. Khách du lịch tìm đến biển để tận hưởng không khí trong lành, làn nước xanh, bãi cát vàng… nhưng đổi lại, họ phải đối diện cảnh ngổn ngang phế thải.

Chính những “cái bẫy rác” này làm tổn thương lâu dài đến thương hiệu du lịch của TP.HCM nói chung. Nếu không xử lý căn cơ từ nguồn phát thải và thay đổi hành vi cộng đồng, nguy cơ đánh mất vị thế trung tâm du lịch biển của khu vực phía Nam là hoàn toàn có thật.

Ô nhiễm biển đang là “hòn đá buộc chân” du lịch ven biển TP.HCM. Khi hình ảnh rác tràn ngập bãi biển lan truyền rộng rãi, ngành du lịch không chỉ mất khách tạm thời mà còn đánh mất niềm tin của du khách lâu dài.

Tại điểm du lịch biển Vũng Tàu với phường Vũng Tàu, Tam Thắng... trung bình mỗi ngày có khoảng 400 tấn rác sinh hoạt, tăng lên 600-650 tấn/ngày trong các dịp lễ. Rác đại dương với lục bình, nhựa trôi dạt... ước khoảng 20 - 40 tấn/ngày trôi dạt vào bờ mỗi ngày.

Còn tại đặc khu Côn Đảo, hằng ngày phát sinh 15-25 tấn rác sinh hoạt, phần lớn là nhựa. Rác tồn đọng tại Bãi Nhát với khoảng 100.000 tấn, lớn gấp nhiều lần năng lực xử lý hiện tại. Dự báo đến năm 2026, lượng rác tại Côn Đảo có thể lên đến 31 tấn/ngày, trong đó rác nhựa chiếm hơn 4 tấn.